Ingewijden bij CDA, LPF en VVD verwachten begin volgende week geen grote problemen meer bij de formatiegesprekken met CDA-informateur Donner. De onderhandelingen zullen dan gaan over het financieel kader: hoeveel moet er worden bezuinigd en hoeveel is er beschikbaar voor nieuw beleid.

Begin volgende week zal er ook nog worden gesproken over medisch-ethische onderwerpen. Het CDA wil dat het nieuwe kabinet de regels voor proeven met embryo’s aanscherpt. Met de recente berichten over de mogelijkheden om stamcellen uit het menselijk lichaam zelf te gebruiken en deze uit te laten groeien tot weefselcellen, is de kans daarop toegenomen. Tot voor kort dachten onderzoekers dat ze deze stamcellen het beste konden winnen uit embryo’s.

Informateur Donner is momenteel druk bezig om alle afspraken op papier te zetten. Dit strategisch beleidsdocument zal naar verwachting zo’n 25 pagina’s tellen. Dat is heel wat meer dan CDA-leider Balkenende aanvankelijk wilde. Hij dacht aan een velletje A4. Maar het document is wel tientallen pagina’s korter dan de regeerakkoorden van de laatste jaren.

Als het document gereed is moeten de fracties van CDA, LPF en VVD er hun goedkeuring aan geven. Daarna vindt er een debat plaats in de Tweede Kamer. Dat is nieuw. Daarmee is de periode van informatie ook ten einde. Vervolgens benoemt de Koningin een formateur. Het ligt voor de hand dat CDA-leider Balkenende dat zal zijn. Hij is namelijk de beoogde minister-president.

Een van de hobbels die dan eerst moeten worden genomen, is de verdeling van de departementen over de partijen. De verdeling van zes voor het CDA, vier voor de LPF en vier voor de VVD lijkt reëel. Maar dan moet er wel een ministerspost sneuvelen. Op dit moment zijn er namelijk vijftien ministers. Sommigen houden er rekening mee dat er daarom een verdeling van 7-4-4 uit de bus komt. Maar het zou ook kunnen zijn dat de ministerspost voor Ontwikkelingssamenwerking of voor Grotesteden- en Integratiebeleid verdwijnt.

Vervolgens komt de vraag aan de orde welke partij welke ministersposten en staatssecretariaten krijgt. De onderhandelaars van CDA, LPF en VVD -Balkenende, Herben en Zalm- hebben daar in de afgelopen dagen een keer een verkennend gesprek over gevoerd. Maar daar kwam uit dat veel partijen dezelfde posten opeisten.

De verdeling van de posten kan niet helemaal los worden gezien van de mogelijke kandidaten. De partijen moeten ook vertrouwen hebben in elkaars bewindspersonen. Op dit moment zijn de partijen achter de schermen druk bezig met het opstellen van lijstjes waarop mensen uit hun achterban staan die geschikt zijn als bewindspersoon.

De verwachting is dat deze formatiefase niet lang zal duren. Het nieuwe kabinet zou dan in de eerste of in de tweede week van juli beëdigd kunnen worden door koningin Beatrix en zich daarna op het bordes van Paleis Noordeinde kunnen presenteren aan het Nederlandse volk.

Daarna gaat het kabinet in conclaaf om het strategisch beleidsdocument uit te werken tot een volwaardig regeerakkoord. Dan zal er opnieuw een debat met de Tweede Kamer plaatsvinden. Wanneer dat het geval zal zijn, is nog niet duidelijk.

Als het kabinet inderdaad half juli op het bordes staat, heeft de formatie zo’n zestig dagen geduurd. De formatie van Kok II duurde 89 dagen, die van Kok I 111 dagen. Voor de vorming van Lubbers III waren 62 dagen nodig, Lubbers II lukte in 54 en Lubbers I in 57 dagen.