Dinsdagavond wordt het boek gepresenteerd in het gemeentehuis. Met de publicatie krijgen de tot dusver op Tholen onderbelichte oorlogsjaren eindelijk een stem en vaak ook een gezicht. Slechts van één ding hebben de auteurs spijt. „Het had allemaal veel eerder opgeschreven moeten worden.”Achteraf gezien is het vreemd dat het meer dan zestig jaar heeft moeten duren. Hoewel Tholen in de grote geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog tot de voetnoten behoort, moet de impact van de gebeurtenissen ook op het eiland groot zijn geweest. Bijna heel de streek werd door de bezetter onder water gezet. Ruim 10.000 mensen werden bijna een jaar lang geëvacueerd, met alle gevolgen van dien. „Velen van hen hebben de verschrikkingen van de oorlog elders meegemaakt”, aldus Blaas.

De aanleiding voor het boek was het feit dat Tholen vorig najaar zonder veel tromgeroffel herdacht dat het zestig jaar geleden werd bevrijd. Een onvolledige lijst met ongeveer honderd slachtoffers van de oorlog vormde voor Blaas en De Koning het vertrekpunt. Als respectievelijk voorzitter en secretaris van de heemkundekring Stad en Lande van Tholen zijn beiden vertrouwd met archiefwerk en bronnenonderzoek.

Vooraf werd afgesproken dat De Koning, bekend als journalist van de plaatselijke Eendrachtbode, het schrijfwerk voor zijn rekening zou nemen. Eenmaal op gang bleek er meer werk aan de winkel dan aanvankelijk werd gedacht. Gegevens bleken niet altijd te kloppen en de zoektocht bracht soms ook tot op heden volstrekt onbekende feiten aan het licht.

In veel gevallen bleek het nodig om familie en nabestaanden op te sporen en hen het verhaal te laten vertellen. Een taak die Blaas op de schouders nam. Hij noemt het de meest emotionele kant van het onderzoek. „De reacties waren zeer uiteenlopend, van uiterst gesloten tot blij dat het een keer verteld kon worden. In die gesprekken voelde je de ontroering. Het maakte veel gevoelens los. Mensen lieten me soms achteraf weten dat ze er hele nachten mee bezig waren geweest.”

Blaas en De Koning hebben alles in het werk gesteld om de omstandigheden van de slachtoffers te achterhalen. Beide onderzoekers hebben zich niet beperkt tot inwoners van Tholen en Sint Philipsland. Ook geallieerde slachtoffers en hier gesneuvelde Duitsers krijgen hun plaats in het boek.

Andere gevoeligheden gingen de auteurs evenmin uit de weg. Dus verhaalt ”Gevallen en gebroken” ook over foute burgemeesters, Thoolse jongens die in Duitse krijgsdienst aan het Oostfront stierven en Joden met Thoolse wortels die hun einde vonden in de concentratiekampen. Daarmee overstijgt het boek de geografische grenzen van het eiland.

De auteurs hebben er bewust voor gekozen om hun onderwerp zo breed te maken. „Het moest meer worden dan enkel een opsomming van de geboortedatum en de plaats van herkomst van de slachtoffers. Daarbij zijn we zo objectief mogelijk bezig geweest. We beschrijven geschiedenis en dat moet je je altijd aan de feiten houden, zonder waardeoordeel. Dat betekent dat je ook eventuele gevoeligheden niet uit de weg moet gaan. Het moest per se geen eerbetoon worden.”