Vicepresident Dick Cheney was zoals gebruikelijk een van de eersten die tijdens een politieke bijeenkomst in Lake Elmo (Minnesota) met de beschuldiging kwam dat de gewapende opstandelingen in Irak streven naar een herstel van het kalifaat. Die beschuldiging werd intussen herhaald door minister van Defensie Donald Rumsfeld en door diens plaatsvervanger Eric Edelman, door nationaal veiligheidsadviseur Stephen Hadley en door generaal John Abizaid, opperbevelhebber van de Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten.Sommige politieke analisten zoals George Friedman van de onafhankelijke inlichtingendienst Stratfor hanteren de term ook. Hiermee wordt gerefereerd aan het moslimrijk zoals dat (in de vorm van een westers en oosters Kalifaat) bestond in de achtste en negende eeuw. De term verwijst ook wel naar het Ottomaanse (Turkse) Rijk waar in 1924 een eind aan kwam. „Het eerste kalifaat reikte van het Midden-Oosten tot ver in Azië, Noord-Afrika en Spanje. Het gebruik van deze term impliceert de dreiging die er uitgaat van de gewapende opstandelingen in Irak en is duidelijk bedoeld om het Irakbeleid van de regering-Bush op te vijzelen”, aldus politiek analist Michael O’Hanlon van het Brookings Research Instituut in Washington.

Generaal Abizaid maakte kortgeleden een vergelijking tussen het boek Mein Kampf van Adolf Hitler en het propagandamateriaal van de terreurorganisatie al-Qaida. „Net als Mein Kampf de plannen van Hitler onthulde, hoeven wij de oproepen van al-Qaida maar te lezen om te begrijpen wat men van plan is”, aldus Abizaid. Professor Shibley Telhami van de Universiteit van Maryland in College Park (Maryland) wijst die vergelijking van de hand. „Het is juist dat al-Qaida spreekt over een wederopleving van het kalifaat. Maar uit een recente opiniepeiling van het bureau Zogby International in zes moslim landen (Egypte, Saudi-Arabië, Marokko, Jordanië, de Verenigde Arabische Emiraten en Libanon) bleek dat slechts 6 procent van de 3900 ondervraagden iets voelde voor zo’n kalifaat. Er is dus geen sprake van een realistische dreiging”, aldus Telhami.

Ook professor John Esposito verwerpt het gebruik van de term kalifaat. „De term impliceert een dreiging die er niet is. Dat weet de regering heel goed. Wat er wel gebeurt, is dat er door het gebruik van de vage term kalifaat negatieve gevoelens worden aangewakkerd ook tegenover moslims in de VS die zich nadrukkelijk distantiëren van het geweld in Irak. Overigens zei 30 procent van de ondervraagden tegenover Zogby te sympathiseren met al-Qaida, maar dat heeft vooral te maken met het feit dat deze terreurorganisatie zich zo duidelijk opstelt tegenover het impopulaire Amerika”, aldus Esposito, hoogleraar politicologie aan de Georgetown Universiteit en directeur van het Centrum voor moslim-christelijke Betrekkingen in Washington.

President Bush heeft de term nog niet gebruikt, maar wel Washingtons definitie van een kalifaat gegeven. Vorige week zei hij dat de gewapende opstandelingen in Irak „een totalitair moslimrijk willen creëren van Indonesië tot Spanje.” „Dat is Washingtons definitie van een modern kalifaat. Een bedoeling wellicht, maar geen realistische bedreiging. Het politieke misbruik van deze term als propagandamiddel is verwerpelijk”, aldus professor Telhami. Hij wijst erop dat president Bush kort na de septemberaanslagen in 2001 ook al de omstreden term „kruistocht tegen het terrorisme” gebruikte, hetgeen in de moslimwereld werd uitgelegd als de aankondiging van een nieuwe westerse en vooral christelijke campagne tegen de moslimwereld.