Sinds de val van het communisme ziet Rusland zich geconfronteerd met een snel afnemende bevolking. Bedroeg het aantal inwoners in 1992 nog 148,3 miljoen inwoners, momenteel wonen er maar krap 143 miljoen mensen in het land. Alleen al de eerste zes maanden van dit jaar nam de bevolking met meer dan een half miljoen inwoners af.Volgens de laatste voorspellingen zal deze afname de komende jaren verder toenemen en leiden tot een halvering van de bevolking over vijftig jaar. Dit is vooral toe te schrijven aan een almaar groeiend sterftecijfer onder mannen in de werkende leeftijd. De gemiddelde levensverwachting van de man is inmiddels gedaald tot slechts 59 jaar - 15 jaar lager dan in Europa en in de VS en ook nog eens 6 jaar lager dan veertig jaar geleden in Rusland zelf.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) berekende dat een Russische man op dit moment zeven keer zo veel kans heeft te overlijden aan een hartaanval als een man in de VS en maar liefst twaalf keer zo veel kans te bezwijken aan een alcoholvergiftiging. De kans om te sterven aan de gevolgen van tuberculose ligt voor een Rus zelfs 78 keer hoger dan bij een Amerikaan, terwijl alleen mannen uit Colombia en El Salvador meer kans hebben door geweld om het leven komen dan een Rus.

Door dit hoge en alleen maar toenemende sterftecijfer onder Russische mannen in de werkende leeftijd dreigt er al op korte termijn een structureel tekort aan arbeidskrachten te ontstaan. Dit heeft desastreuze gevolgen voor zowel de territoriale eenheid als de economie van het land.

De Russische minister van Regionale Ontwikkeling, Vladimir Jakovlev, zegt dat de afgelopen jaren vooral de afgelegen regio’s in het midden en het oosten van het land op grote schaal hun werkende bevolking kwijt geraakt. Hierdoor zijn deze toch al dunbevolkte gebieden bijna niemandsland geworden, met alle gevolgen van dien.

Senaatsvoorzitter Mironov denkt dat het op termijn daarom onmogelijk zal zijn de uitgestrekte Russische territoriale eenheid te bewaren. Indien er geen einde komt aan de bevolkingsafname zal Rusland volgens hem uiteenvallen in een groot aantal kleinere staten. Grensgebieden in het Verre Oosten en Siberië zullen waarschijnlijk worden geannexeerd door het juist overbevolkte China.

Om aan deze ongewenste ontwikkeling een einde te maken willen sommige ministeries, zoals Gezondheid en Sociale Ontwikkeling, op grote schaal immigratie gaan aanmoedigen. Volgens woordvoerster Tatjana Savitskaja zouden er jaarlijks 1 miljoen immigranten uit de omliggende landen moeten worden aangetrokken om het geboortetekort en het sterfteoverschot te compenseren en zodoende de economische groei op termijn op peil te houden. Ook de Wereldbank ziet hierin de meest praktische oplossing van het probleem.

Maar anderen, onder wie Mironov, zijn hierop tegen. Zij menen dat de etnische samenstelling van het land ten koste van de Russische etnische groep zal wijzigen en dat zal toenemende spanningen tot gevolg hebben. Zij pleiten vooral voor maatregelen die het aantal geboortes moeten stimuleren.

Het hoofd van de Russische Federale Dienst voor de Statistiek, Irina Zbarskaja, pleit voor het op het grote schaal voeren van gezondheidscampagnes. Meer dan de helft van jonge kinderen zou lijden aan chronische ziekten die mede veroorzaakt zijn door een ongezonde leefstijl en slechte leefomstandigheden. Bewustwording zou verandering in gedrag teweeg kunnen brengen die tot een gezondere en voorzichtigere levensstijl leidt die op zijn beurt weer een positief effect zal hebben op de demografische ontwikkeling.

Zij wijzen daarbij vooral op de snelle verspreiding van het hiv-virus onder jonge mensen -de grootste toename in de wereld- en het grootschalige drankmisbruik onder de mannelijke bevolking. Uit steeds meer onderzoek blijkt dat alcoholisme de allergrootste boosdoener is van de desastreus dalende levensverwachting van de Russische man.

Er is hierbij een direct verband gelegd met het wegvallen van de staatscontrole op wodka na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Hierdoor is deze op elke hoek van de straat voor bijna niets te koop: een flesje wodka kost bijna net zo veel als een flesje mineraalwater. Het gealarmeerde Kremlin heeft daarom onlangs aangekondigd volgend jaar opnieuw een staatsmonopolie op wodka in te voeren. Het hoopt op die manier het alcoholmisbruik te kunnen beteugelen om zodoende het hoge sterftecijfer onder mannen te verlagen.