Verhart is goed op de hoogte van de materie. De archeoloog is conservator van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en auteur van het boek ”List en bedrog. Vervalsingen in de Nederlandse archeologie”.Van de recente ontmaskering van oude christogrammen in Nijmegen is Verhart niet onder de indruk. „Dit soort vervalsingen zal er altijd blijven.”

We gaan dit nog vaker meemaken?
„Inderdaad. Maar het mooie is: ze komen altijd uit. Is het nu niet, dan wel over vijftig jaar. Je kunt aan de vervalsingen de huidige stand van de techniek afmeten. Honderd jaar geleden kon je simpelweg een bot bij de slager kopen, er inscripties in krassen, het in de grond stoppen en je had een vondst. Dat is voorbij sinds de koolstof-14-methode, waarmee je vrij gemakkelijk de oudheid van een object kunt bepalen.”

Inmiddels zijn de technieken vergaand, beschrijft Verhart. De vondsten in Nijmegen zijn onder meer onderzocht met isotopen, om de oudheid van een van de loden voorwerpen te bepalen. Uiteindelijk kwamen ze via TNO terecht bij het Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen en het Kernfysisch Versneller Instituut in Groningen. Daar kwam de vervalsing aan het licht.

De vondsten zijn meer dan vijf jaar voor waar aangenomen. Was het een goede vervalser?
„Nou, zo slim was hij ook weer niet. Het is niet te hopen dat hij de voorwerpen recent in de grond heeft gestopt. Hij zou toch op de hoogte moeten zijn van het feit dat een simpel isotopenonderzoek naar het lood al de valsheid van de vondst zou aantonen. Verder zie je dat vervalsers vaak doorslaan, ook deze. Met één christogram zou het nog tot daar aan toe zijn. Maar er bleven maar soortgelijke vondsten opduiken in Nijmegen. Er kwam genoeg argwaan om het dure onderzoek naar de echtheid te beginnen.”

Wat beweegt een vervalser?
„Veel dingen. Het kan iemand zijn uit het vak die erkenning zoekt of wil houden, of iemand die de wetenschap een hak wil zetten. Maar soms is een nepvondst simpelweg een studentengrap. Dan zit je al weken op een bepaalde plaats te graven en dan stuit je op een bierdopje onder de grond. Die is er dan de avond ervoor door een lolbroek ingestopt.”

Noemt u eens een serieus geval.
„Onlangs nog is de beroemdste archeoloog van Japan ontmaskerd. Die bleek al jaren zijn vondsten in scène te hebben gezet. Ik weet niet wat er daarna met hem is gebeurd. Hij heeft in ieder geval een ander baantje, vermoed ik.”

Is de druk om te scoren hoog?
„Dat hangt ook een beetje van de persoon zelf af. Een goede vondst geeft aanzien bij het opgravingsteam en in de archeologiewereld. Het is een manier om snel respect te winnen. Er zijn er altijd die de gevierde jongen willen uithangen. Het succes stijgt hen naar het hoofd. Dat vind je in alle geledingen van maatschappij overigens.”

Worden er maatregelen genomen tegen vervalsers?
„Dat is enorm moeilijk. Jaren geleden is een strafproces begonnen tegen archeoloog Tjerk Vermaning, die telkens maar weer vuistbijlen vond in Drenthe. De vervalsingen bleken onmogelijk hard te maken in een strafproces. Je moet dan aantonen dat degene die de vondst heeft gedaan, deze ook gefabriceerd en in de grond gestopt heeft. Je kunt het alleen winnen als je iemand op heterdaad betrapt.”

Gaat deze zaak een trend zetten?
„Archeoloogje pesten of zo? Nou, dat is dan al heel lang aan de gang. En daarbij, in iedere beroepsgroep neemt men elkaar wel eens bij de neus. Toen ik vroeger in de bouw werkte, werd je er als nieuweling op uitgestuurd om een pond duimspijkers te halen. Die dingen bestaan niet eens.”