In de Nederlanden zijn er dan al zo’n 35 Waalse gemeenten, die deel uitmaken van de Nederlandse Gereformeerde Kerk. Van de Nationale Synode van Dordrecht (1578) hebben ze toestemming een eigen kerkorganisatie op te bouwen. Behalve op nationaal niveau mogen ze op plaatselijk, classicaal en provinciaal niveau eigen kerkvergaderingen houden. Het hoogste gezagsorgaan van de Waalse kerken is de synode, die twee keer per jaar -in april en in september- bijeenkomt om de lopende zaken te bespreken. Project
Prof. dr. J. A. H. G. M. Bots, emeritus hoogleraar cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, werkte vanaf 1986 „in de marge” aan de uitgave van de acta van de Waalse synoden. Het project, zo’n 25 jaar geleden begonnen door de Leidse hoogleraar G. H. M. Posthumus Meyjes, is nu klaar. Het deel verschijnt in de kleine serie van de gerenommeerde reeks Rijks Geschiedkundige Publicatiën.

In de uitgave van de synodale acta van de Waalse Kerk staan alleen de stukken die aan synodebesluiten voorafgaan. De besluiten zijn eerder uitgegeven onder de titel ”Livre Synodal”. De stukken in de huidige uitgave beslaan de periode 1605-1700. „De zeventiende eeuw is de eeuw van de theologie”, aldus prof. Bots. „De synode van Dordrecht in 1618-1619, de discussies over de predestinatie, de genadeleer en de eucharistie; in de achttiende eeuw is dat beduidend minder.”

Schandaaltjes
Op de agenda van de Waalse synode staan vooral predikantsbenoemingen en klachten, zo blijkt uit de uitgave van de acta. Het meest opmerkelijk in de synodestukken vindt prof. Bots „de schandaaltjes.” Ze worden breed uitgemeten, soms zelfs pagina’s lang.

Hij loopt naar zijn boekenkast, op zoek naar een voorbeeld. Even later: „Neem nou Alexander Morus. Hij is in de jaren vijftig predikant in Middelburg. De man houdt er een dubieus moreel leven op na. Een rokkenjager. Vrouwen lastigvallen, dat soort dingen. Zijn zaak komt steeds weer terug op de synode. De precisie waarmee de stukken zijn verhaal vertellen, laat echter zien dat de synodeleden zich er toch wel in verlustigd hebben. In ieder geval zetten ze Morus uit het ambt. Dat kan natuurlijk ook niet anders.”

Van een sterke Waalse identiteit is volgens prof. Bots geen sprake. De Waalse Kerk stond op dezelfde basis als de Nederlandse zusterkerk: de synode van Dordrecht. „Misschien waren ze in theologisch opzicht nog wel wat strenger. André Rivet, hoogleraar in Leiden, werd toch wel gezien als de paus van de protestanten. Hij vaardigde de richtlijnen uit.”

Zuiverheid in de leer gaat de Waalse synode zeer ter harte. Alle nieuw binnengekomen Franse predikanten moeten de geloofsbelijdenis van Guido de Brès én de besluiten van de synode van Dordrecht onderschrijven. Tweemaal per jaar brengen de plaatselijke kerkenraden een uitgebreid verslag aan de synode over het gedrag van alle nieuwe Franse predikanten en proponenten, die in hun gemeente het Woord van God verkondigen.

Paap
Voor prof. Bots -„praktiserend katholiek”- is de geschiedenis van de hugenoten gesneden koek. Al vanaf 1970 houdt hij zich bezig met de Franstalige protestanten in Nederland en hij publiceerde onder meer de correspondentie van Rivet „in vier dikke delen.” Lachend: „Protestanten zeggen wel eens: „Zo’n paap, waar bemoeit hij zich mee?”