Sinds de onafhankelijkheid van de Centraal-Aziatische republiek in 1991 wordt Kazachstan onafgebroken geregeerd door Nazarbajev. Aanvankelijk voer de president een hervormingsgezinde koers, maar midden jaren negentig gaf hij die op. In 1990 was Nazarbajev door de toenmalige Opperste Sovjet van Kazachstan gekozen voor een periode van vijf jaar, maar het staatshoofd besloot vóór de verkiezingen van 1996 zijn ambtstermijn te verlengen tot 2000.In 1999 greep Nazarbajev opnieuw voortijdig in. Kazachstan ging vervroegd naar de stembus en gaf de schaapherderszoon een nieuw mandaat. Een jaar eerder was de grondwet zodanig aangepast dat de president voortaan een ambtstermijn van zeven jaar tegemoet kon zien. Bovendien gold er niet langer een restrictie ten aanzien van het maximumaantal ambtstermijnen.

Vandaar dat Nazarbajev zich zonder problemen kandidaat kon stellen voor de verkiezingen van zondag. En opnieuw maakte hij van zijn beproefde tactiek gebruik. Officieel had de stembusgang pas volgend jaar moeten plaatsvinden, maar op 7 september besloot het parlement de verkiezingen naar voren te halen. Op die manier werd het de oppositie onmogelijk gemaakt een mogelijk succesvolle tegencampagne te organiseren.

De enige ’serieuze’ tegenstander van Nazarbajev is oppositiekandidaat Zharmakhan Tujakbai. Een reële kans om de zittende president te verslaan, maakt hij echter niet. Volgens peilingen zou Nazarbajev meer dan 50 procentpunten voorliggen op Tujakbai. De verwachting is dan ook dat Nazarbajev slechts één stemronde nodig zal hebben om te worden herkozen.

„Van eerlijke verkiezingen naar westerse maatstaven is geen sprake”, zegt Yevgeniy Zhovtis, directeur van het Kazakhstan International Bureau for Human Rights and Rule of Law (KIBHR) in Almaty. „Misschien dat er bij het tellen van de stemmen minder zal worden gefraudeerd dan tijdens de parlementsverkiezingen van vorig jaar, maar de campagne was niet fair.” Als voorbeeld noemt de mensenrechtenactivist de media, die volledig achter Nazarbajev staan. „De oppositie had niet de mogelijkheid haar opvattingen en kandidaten aan het volk te presenteren.”

Daarnaast schrikken de autoriteiten niet terug voor allerlei vormen van intimidatie, weet Zhovtis. Zo werd eerder dit jaar een van de voornaamste oppositiepartijen van het land -Democratische Keuze van Kazachstan- ontmanteld en werden de kantoren van een jeugdbeweging overvallen.

Onopgehelderd is nog steeds de dood van Zamanbek Nurkadilov. De oud-minister en lid van de oppositie werd op 12 november met drie kogelgaten in zijn lichaam dood aangetroffen. Eerder had Nurkadilov beweerd dat Nazarbajev verantwoordelijk was voor de dood van een journalist. Kort voor zijn dood had Nurkadilov aangekondigd na de verkiezingen met belastend materiaal over de president te komen.

Dergelijke gebeurtenissen vormden recentelijk aanleiding voor een aantal vreedzame ’kleurenrevoluties’ in de voormalige Sovjet-Unie. Ook boven Nazarbajev dreigden zich aanvankelijk donkere wolken samen te pakken, toen na de Oranjerevolutie in Oekraïne van eind vorig jaar de onrust oversloeg naar de buurlanden van Kazachstan. Na de succesvol verlopen Tulpenrevolutie in Kirgizië half maart sloeg de regering van Oezbekistan twee maanden later met grof geweld een volksopstand in Andijan neer. Honderden doden waren het gevolg.

Nazarbajev heeft sindsdien echter niet stilgezeten en passende maatregelen genomen. De president hanteerde niet alleen de knuppel, maar haalde ook de strooppot uit de kast. Profiterend van de enorme olievoorraden die Kazachstan rijk is, heeft de voormalig ingenieur heel wat geld uitgetrokken voor sociale hulpprogramma’s en onderwijs. Verder belooft hij dat het salaris van ieder doorsnee Kazach tegen 2012 zal zijn verdubbeld. Ook kleine ondernemers, studenten en gepensioneerden moeten het beter krijgen. De verwachte economische groei van 9 procent dit jaar -wat zou neerkomen op 83 procent in zeven jaar- is daarbij een welkome steun.

Voor Nazarbajev is economie het toverwoord. De ervaring van Oekraïne, Kirgizië en Georgië laat zien dat zonder een stabiele economie en zonder een middenklasse een „echte democratie” niet kan ontstaan, zo verklaarde de president eind oktober tegenover de Frankfurter Allgemeine Zeitung. „In Kazachstan waren wij in de afgelopen jaren consequent en hebben gehandeld overeenkomstig het principe ”Eerst de economie, dan de politiek”.” Zijn volk herinnert hij graag aan een uitspraak van de Franse 19e-eeuwse schrijver Victor Hugo: „Armoede brengt revoluties voort en revoluties armoede.”

Met zijn politiek van ”kleurloze evolutie” -zoals het Russische persbureau RIA Novosti het beleid van Nazarbajev in augustus typeerde- lijkt de president het gewenste resultaat te boeken. Sommige waarnemers achten zijn positie op dit moment zo sterk dat hij ook vrije en eerlijke verkiezingen zou winnen.

Van een kleurenrevolutie is in ieder geval geen sprake, weet ook Yevgeniy Zhovtis. Hoewel veel mensen volgens hem ontevreden zijn over de wijdverspreide corruptie, „hebben zij geen belang bij onrust in het land. De bevolking wil stabiliteit. En de Russische media doen er alles aan om de mensen zo veel mogelijk angst voor een revolutie in te boezemen.”

Feiten en cijfers
Ex lidstaat van de Sovjet Unie in Centraal Azië, onafhankelijk sinds 1991.
Oppervlakte: 2.717.300 kmsu2 (65 keer Nederland).
Aantal inwoners: 15 miljoen.
Godsdienst: islam (47 procent), Russisch orthodox (44 procent).
Gemiddeld inkomen: 565 euro per maand (19 procent onder armoedegrens).