De futuristische machine, ontwikkeld door de firma Potveer uit het Noord-Hollandse Avenhorn, elimineert plantresten en bodemschimmels uit kweekgrond door middel van hoogfrequente straling. Directeur Piet Stroet: „Denk maar aan de werking van een eenvoudige magnetron in de keuken. Zoals de microgolven het eten verwarmen, verhitten radiogolven de grond van binnenuit, waardoor deze wordt ontsmet.”Met de potgrondmagnetron vond Stroet een nieuwe oplossing voor een oud probleem. „Het stomen van grond is een oude recycletechniek die al wel honderd jaar in kassen wordt toegepast. Wanneer je grond voor hergebruik niet goed reinigt, heeft dat een negatief effect op de groei van planten of bloemen. Vroeger werden er ook wel chemische middelen gebruikt om grond te desinfecteren, maar die zijn in Nederland al jarenlang verboden.”

Potveer, gespecialiseerd in het ontwerpen van machines voor de sierteelt, ontwikkelde de magnetron in samenwerking met twee leliekwekers. Stroet: „De vraag kwam vanuit de markt. Twee leliekwekers, Bakker uit Heerhugowaard en Van Veen uit Noorden, vroegen ons of we niet eens wilden nadenken over een alternatief voor het stomen van grond.”

Want aan dat stomen kleven belangrijke nadelen, zegt Stroet. „Het belangrijkste is dat het de oorspronkelijke samenstelling van de grond verandert. De vezelstructuur verfijnt. Als je maar vaak genoeg stoomt, blijft er vanzelf stof over. Een lelie groeit echter het beste wanneer er veel lucht in de grond zit. Daarnaast leidt stoomtechniek tot een hoge CO(in2(-uitstoot.”

Ondanks de negatieve effecten kiezen veel kwekers er toch voor hun grond voor hergebruik geschikt te maken door middel van stoomtechniek. Vanwege de kosten, denkt Stroet. „Stomen kost 6 euro per kubieke meter grond. Wanneer je steeds nieuwe grond gebruikt, moet je rekenen op zo’n 23 euro. Als je vervolgens bedenkt dat een gemiddelde leliekweker jaarlijks al snel 10.000 kuub grond verbruikt, kun je wel begrijpen dat velen kiezen voor hergebruik.”

Toch gebruiken sommige kwekers bewust nieuwe grond bij de teelt. Stroet: „Dat is voor hen de enige manier om een continue kwaliteit te garanderen. Daaraan willen ze geen concessies doen. Wanneer bijvoorbeeld een lelie net iets korter of lichter is, merk je dat direct aan de prijzen die je ontvangt op de veiling.”

Stroet legde het probleem neer bij Syntens, een innovatienetwerk voor het midden- en kleinbedrijf. „Daar kwamen ze al snel op het idee om microgolven te gebruiken voor reiniging. Uiteindelijk werd gekozen voor een systeem met hoogfrequente golven, omdat die dieper de grond indringen en omdat de techniek bovendien goedkoper is.”

De eerste tests, afgenomen in een industriële magnetron bij onderzoekadviesbureau KEMA in Arnhem, waren positief, zegt Stroet. „Net als bij stomen werd de grond in de magnetron een halfuur lang verwarmd op 70 graden. Na enkele tussentijdse aanpassingen bleek het substraat voor 99,8 procent ontdaan van bacteriën en bodemschimmel. Het is dan nagenoeg steriel. Via stomen bereikten we slechts een reinigingsresultaat van 85 procent.”

Ook een test met een proefopstelling in een kas van leliekweker Bakker pakte positief uit. „Met alleen een testresultaat uit een laboratorium hoef je bij een teler niet aan te komen. Die wil de werking van een apparaat met eigen ogen zien. Het liefst bij hem in de kas. Maar het uiteindelijke resultaat was verrassend goed. De machine is dus echt een blijvertje.”

De innovatieve techniek is niet duurder dan stomen, meent Stroet. „Afhankelijk van de vochtigheid van de grond moet je rekenen op een kostprijs van 5 à 6 euro per kubieke meter. Als grond twee keer zo nat is, gebruik je ook twee keer zo veel energie. Maar dat is met stomen ook het geval.”

Ook het milieu is gebaat bij het zogeheten diëlektrisch ontsmetten. Stroet: „Hergebruik van substraat is sowieso winst. Er worden hele bossen afgegraven om in onze behoefte aan grond te voorzien. Maar ook de uitstoot van CO(in2( is bij het zogenaamde diëlektrisch ontsmetten tot de helft lager dan bij stomen.”

Medewerkers van Potveer testen de werking van de magnetron nu ook op andere substraten dan potgrond, zoals steenwol, kokos en kleikorrels. De technisch vernuftige Stroet ziet echter nog meer mogelijkheden. „De techniek van het diëlektrisch ontsmetten kan ook worden ingezet voor het desinfecteren van volle grond. Heel simpel eigenlijk. Daarvoor moet je gewoon een mobiele potgrondmagnetron ontwikkelen.”