Volgens het staatshoofd dicteert het landsbelang dat Venezuela, een van ’s werelds grootste olieproducenten, zijn energiebronnen diversifieert.Goedkope kernenergie kan bovendien van nut zijn voor het exploiteren van de immense teervelden in het oosten van het land, die een nog onaangesproken voorraad olie van vele honderden miljoenen vaten herbergen. Het winnen van olie uit teervelden is evenwel niet eenvoudig. Een van de opties is het met stoom vloeibaar maken van de zwarte smurrie. Maar het opwekken van de benodigde warmte kost meer dan het aan olie oplevert. Met kernenergie is de exploitatie van de teervelden althans in theorie rendabel.

Het Venezolaanse plan zou aantrekkelijke kanten hebben omwille van de technische uitdaging, ware het niet dat nucleaire kennis in handen van Zuid-Amerika’s ”enfant terrible” bij uitstek Hugo Chavez een veelvoud aan spookbeelden en doemscenario’s oproept in Washington.

President Chavez vindt veel voldoening in het treiteren en dwarszitten van de Amerikaanse regering. Zo was het beslist geen toeval dat hij zijn nucleaire ambities voor het eerst openbaarde tijdens een staatsbezoek aan Iran, waar hij naar eigen zeggen vol bewondering de nucleaire capaciteiten van het gastland inspecteerde en ook veel lof had voor „de autonomie” waarmee Iran zijn nucleaire programma voortzet.

„Net zoals Iran het volste recht heeft om zich deze technologie eigen te maken, hebben wij dat. Venezuela is niet het land dat atoombommen ontwerpt of bouwt, anderen doen dat. Ik raad de wereld aan om zich eerder zorgen te maken over hetgeen er in Washington gebeurd. In Caracas werkt niemand aan duistere plannen”, aldus Chavez.

Ook de Venezolaanse ambassadeur in Washington, Bernardo Alvarez, vindt alle opwinding over de nucleaire plannen van zijn land misplaatst. „Het is absurd en zelfs lachwekkend om te denken dat een land als Venezuela een kernwapen zou wensen. Heel Latijns-Amerika respecteert van oudsher het non-proliferatieverdrag en leeft de hierin bevatte bepalingen ook stipt na, maar dat verhindert de landen van het continent niet om zich de vreedzame toepassingen van de kernenergie eigen te maken”, aldus de diplomaat.

Inmiddels heeft de Venezolaanse regering hulp gevraagd aan Brazilië en Argentinië voor het ontwerpen en bouwen van kerncentrales. Beide landen hebben zich in principe bereid verklaard om Venezuela te assisteren bij het project. „Maar er bestaat nog geen overeenkomst, er is alleen een idee ter discussie op tafel gelegd”, zo verzekerde de Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken, Celso Amorim. Ook Argentinië zegt te kunnen helpen, maar echt van harte gaat dat niet.

Zowel Brazilië als Argentinië wil enerzijds de onstuimige maar olierijke Venezolaanse president niet voor het hoofd stoten, maar voelt er anderszins weinig voor om zich de wrevel van Washington op de hals te halen. En de Amerikaanse regering laat er geen misverstand over bestaan: Chavez is de vijand.

De autoriteiten in Washington zijn daarom vastbesloten om Venezuela’s recente aankopen van militaire materiaal in Spanje ter waarde van bijna 2 miljard dollar te saboteren door te weigeren de benodigde vergunningen af te geven voor de (door)verkoop van producten die gebruikmaken van in de VS ontwikkelde en gepatenteerde technologieën. Venezuela wil onder meer acht patrouilleschepen en enkele verkenningsvliegtuigen uit Spanje betrekken.

Voor de betrokken Spaanse defensiebedrijven komt de Venezolaanse order als een laatste strohalm die faillissement kan afwentelen. „President Chavez gokt erop dat het strooien met miljoenen en miljarden voldoende zal blijken om zijn zin te krijgen. Hij heeft waarschijnlijk gelijk”, aldus de Braziliaanse defensiedeskundige Roberto Godoy.

Dezelfde gok waagt Chavez bij zijn ontluikende nucleaire project.

Argentinië -dat zelf twee kerncentrales beheert en eerder compacte reactoren ontwierp en verkocht aan Egypte, Algerije, Peru en Australië- staat inmiddels diep bij Chavez in het krijt. De Venezolaanse president bestelde reeds tien grote vrachtschepen (de redding voor twee scheepswerven) en duizenden tractoren en andere landbouwmachines, naast duizenden tonnen graan en vlees en enorme hoeveelheden sojabonen in Argentinië.

Belangrijker nog: op last van Chavez kocht de Venezolaanse centrale bank het afgelopen voor ruim 1 miljard dollar aan Argentijnse staatsobligaties. „Aan zo’n vriend verkoop je gewoon geen nee”, zo stelt de peronistische filosoof Carlos Escudé, die ook wijst op Chavez’ enthousiaste steun voor de aanleg van een transcontinentale pijplijn tussen het aardgasrijke Venezuela en het naar energie snakkende Argentinië.

Ook de Brazilianen willen Chavez liever te vriend houden. Directeur Odair Goncalves van Brazilië’s Nationale Kernenergiecommissie (CNEA): „Er is geen sprake van dat wij onze eigen uraniumverrijkingstechnologie gaan verpatsen, maar wanneer Venezuela een kernreactor wil bouwen kunnen wij, al of niet in samenwerking met Argentinië, wellicht helpen.”

Brazilië kwam eerder dit jaar kortstondig in aanvaring met het in Wenen gevestigde Internationaal Atoomenenergie Agentschap (IAEA) nadat het weigerde buitenlandse inspecteurs toegang te verschaffen tot delen van de Angra I-kerncentrale, waar een verrijkingsinstallatie voor uranium is gebouwd die volgens de Brazilianen een „revolutionair nieuwe” technologie gebruikt. „Wij kunnen onze industriële geheimen niet zo maar prijsgeven”, zo legde CNEA-directeur Goncalves destijds uit.

Volgens de Braziliaanse kernfysicus José Goldemberg, die in de jaren negentig als minister van Wetenschappen en Technologie de ontmanteling begeleidde van het militaire project dat had moeten resulteren in de bouw van een atoomwapen, loopt het met Venezuela’s nucleaire ambities niet zo’n vaart. „Hugo Chavez is een opschepper en wil zichzelf profileren door president Bush tot kwelgeest te zijn. Hij wil gewoon aandacht trekken en wanneer ons land daaraan wat geld kan verdienen lijkt me dat prima. Het beheren van een kerncentrale leidt niet automatisch tot het maken van een atoombom”, aldus de voormalige bewindsman.

Maar de voormalige Amerikaanse onderminister voor Ontwapening en Non-proliferatie Lawrence Scheinman, die onder president Bill Clinton diende, ziet dat toch anders. „Chavez wil aandacht en prestige. Niets is beter dan een kernwapen om dat te krijgen.