De sociaal-democraten verzamelden volgens de voorlopige uitslag -de definitieve wordt woensdag verwacht- 30,2 procent van de stemmen tegen 24,5 voor de ODS. De communistische KSCM boekte de grootste winst sinds de Fluwelen Revolutie van 1989 en was goed voor 18,5 procent, een stijging van ruim 7 procent ten opzichte van de verkiezingen in 1998. De Coalitie, bestaande uit de christen-democratische KDU/CSL en de rechts-liberale Vrijheidsunie US/DEU, leed verlies en kwam uit op 14,3 procent.

De uitslag heeft tot gevolg dat de CSSD 70 van de 200 zetels in het nieuwe parlement krijgt. De ODS kan rekenen op 58 zetels, de KSCM op 41 en de Coalitie op 31.

In totaal hadden zich meer dan 6000 kandidaten van 28 partijen aangemeld voor een plaats in het nieuwe parlement. Geen van de kleine partijen -samen goed voor 12,5 procent- slaagde erin de drempel van 5 procent te nemen, het percentage dat vereist is om in het parlement te kunnen komen.

Het aantal stemgerechtigden (8,2 miljoen) dat de moeite nam de gang naar de stembus te maken, lag beduidend lager dan vier jaar geleden. Kwamen toen nog 74 van de 100 mensen naar het stemlokaal, nu lag het opkomstpercentage op 58.

CSSD-partijleider Spidla zei na het bekend worden van de uitslag een regering te willen vormen met de Coalitie, hoewel volgens hem een minderheidsregering ook tot de mogelijkheden behoort.

Een CSSD/Coalitie-regering zal het echter niet gemakkelijk krijgen, gezien het feit dat ze over een minimale meerderheid (101 zetels) in het parlement beschikt. Onzekere factor is verder de Coalitie-partij US/DEU (8 zetels), die een veel liberaler programma nastreeft dan de meer links georiënteerde KDU/CSL en de CSSD. Bovendien bevinden er zich in de Coalitie ook nog eens twee onafhankelijke kandidaten.

Samenwerking met de KSCM sloot Spidla uit. Die partij geldt in de Tsjechische politiek als paria waarmee niemand wil samenwerken. Veel Tsjechen vergelijken de communisten met een „aap in smoking” die er alles aan doet om een mens te lijken. Aan de buitenwacht laten ze weten niet meer de partij te zijn van voor 1989, terwijl ze voor eigen publiek onvervalste communistische retoriek uit de tijd van de Koude Oorlog uitslaan. Tijdens de verkiezingscampagne zei Spidla overigens ook niet met Klaus te willen samenwerken.

„Er zijn op dit moment drie mogelijkheden voor een nieuwe regering”, zegt politicoloog Zdenek Zboril. „Een meerderheidsregering van CSSD en de Coalitie (101 zetels), een minderheidsregering van CSSD en Coalitie-partij KDU/CSL en een minderheidsregering van alleen sociaal-democraten. In alle gevallen lijkt een belangrijke rol te zijn weggelegd voor de communisten, die in de praktijk gedoogsteun zullen moeten verlenen.” President Havel, die met de partijleiders gesprekken voert over de nieuw te vormen regering, heeft tot nu toe echter geweigerd de communisten voor een gesprek uit te nodigen.

De verkiezingsuitslag kan worden gezien als een overwinning voor de Europese Unie, zij het dat de anti-Europese communisten winst boekten en de pro-Europese Coalitie verloor. Maar een nieuwe regering onder leiding van de CSSD zal er alles aan doen om ervoor te zorgen dat Tsjechië in 2004 kan toetreden tot de Unie. Een overwinning van de ODS, die tijdens de campagne hamerde op verdediging van de nationale belangen, zou dit proces naar alle waarschijnlijkheid hebben bemoeilijkt.

De 51-jarige Spidla is een traditioneel, links-georiënteerde socialist die weinig moet hebben van het nieuwe sociaal-democratische gedachtegoed van iemand als Kok of Blair. De historicus won de verkiezingen met de leus ”We zullen u niet in de kou laten staan”. Spidla is een groot voorstander van een uitgebreid stelsel van sociale zekerheid. Hij streeft een stelsel volgens Scandinavische model na met gratis onderwijs en gezondheidszorg, goede minimumlonen en uitkeringen, en hoge belastingen voor de rijken.

De nieuwe regering staat de komende periode voor een aantal belangrijke beslissingen. Niet alleen moet er een besluit komen over toetreding tot de EU, ook staat begin volgend jaar de verkiezing van een nieuwe president op het programma. De beide kamers van het Tsjechische parlement moeten dan een opvolger aanwijzen voor de huidige president Vaclav Havel, wiens ambtstermijn afloopt.

Verder moet de regering ervoor zorgen dat de betrekkingen met Duitsland weer enigszins worden genormaliseerd. Mede als gevolg van de verkiezingscampagne in beide landen is er een flinke rel ontstaan tussen Praag en Berlijn over de kwestie van de Sudeten-Duitsers, die na de Tweede Wereldoorlog door de Tsjechische overheid werden gedwongen, het toenmalige Tsjecho-Slowakije te verlaten.

Op economisch gebied moet de nieuwe regering ook hard aan de slag. Hoewel de economie de afgelopen twee jaar is gegroeid, ligt de werkloosheid onder de 10 miljoen Tsjechen nu rond de 9 procent, 3 procent meer dan vier jaar geleden. Daarnaast loopt de staatsschuld verder op. Als de overheidsfinanciën niet op tijd op orde zijn, dreigt de invoering van de euro in Tsjechië vertraging op te lopen.