Vice-fractievoorzitter Duivesteijn ziet volop mogelijkheden voor een linkser profiel van zijn partij. Omdat de sociaal-democraten in de komende kabinetsperiode hoogstwaarschijnlijk geen regeringsverantwoordelijkheid hoeven te dragen, krijgen ze „daarvoor alle gelegenheid.”

Koole en Duivesteijn zeiden dat zaterdagmiddag na afloop van een tweedaagse sessie van de PvdA-fractie in het Noord-Hollandse Bergen. De fractie heeft daar de verkiezingsuitslag geanalyseerd en een nieuwe strategie voor de komende jaren bepaald.

Het historische verlies dat de PvdA leed, heeft volgens Duivesteijn vele oorzaken. De belangrijkste is dat er na de aanslagen in Amerika op 11 september veel veranderd is. „Er is onbehagen. We hebben daar in de campagne geen goed antwoord op gegeven. De kiezers hadden geen vertrouwen in onze boodschap.”

Partijvoorzitter Koole vindt dat de PvdA „de technocratische en hooghartige stijl” moet aanpassen. De partij heeft volgens hem stelselmatig ontkend dat er in bepaalde wijken ernstige problemen waren. „Als een AOW’er klaagde dat mensen in zijn portiek geen Nederlands spraken, vroegen wij: „Wat geeft dat?” Als mensen aangaven dat zij zich onveilig voelden, schermden wij met cijfers over toename van het aantal politieagenten. Als wij de problemen hadden erkend, had dat al veel geholpen. De kiezers verwachtten niet dat Fortuyn hun problemen op zou lossen, maar hij begreep hen en erkende wat de problemen waren.”

Volgens fractievoorzitter Van Nieuwenhoven is het niet moeilijk om oppositie te voeren tegen de beoogde coalitie van CDA, LPF en VVD: „Als het gaat om de WAO, de ziektekostenverzekering en de mobiliteit, geven ze ons alle kansen.” Het PvdA-verkiezingsprogramma is eigenlijk toegeschreven op regeringsdeelname, zo erkende Van Nieuwenhoven. Het partijbestuur gaat daarom samen met de fractie bekijken welke punten aanscherping behoeven.

De bedoeling van de fractie is „om de teller op nul te zetten”, en zo te starten met oppositie voeren. De fractie zal de pijlen vooral richten op het kabinet en niet op GroenLinks en SP, zo zei Van Nieuwenhoven.

Over het toekomstig leiderschap van de PvdA is tijdens het fractieweekend niet gesproken. Van Nieuwenhoven kondigde aan dat ze nog nadenkt over de vraag of ze zich beschikbaar zal stellen voor het ledenreferendum: „Maar zoals het er nu naar uitziet, zal dat niet gebeuren.” Zoals bekend mogen de PvdA-leden nog dit jaar een kamerlid aanwijzend dat de politiek leider van de partij wordt.

Demissionair minister Vermeend van Sociale Zaken kondigde zaterdag aan dat hij zijn plaats in de fractie opgeeft zodra er een nieuwe regering is aangetreden. Hij volgt daarmee minister Pronk van VROM en staatssecretaris Vliegenthart van VWS. De demissionaire bewindslieden willen plaatsmaken voor de jongere garde. In de plaats van Vermeend komt mevrouw Verbeet, de vroegere politiek adviseur van ex-lijsttrekker Melkert.

Van Nieuwenhoven sluit niet uit dat er nog meer oud-bewindslieden de pijp aan Maarten geven. Ze zouden niet geloofwaardig kunnen optreden als representanten van een zich vernieuwende PvdA. Het gaat dan concreet om minister De Vries van Binnenlandse Zaken, minister Netelenbos van Verkeer, minister Herfkens voor Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Adelmund van Onderwijs.