Het uitbannen van de absolute armoede, waarin zo’n 40 miljoen Brazilianen leven, is amper van de grond gekomen. Ook het rechttrekken van de scheefgroei in de sociale verhoudingen wil niet lukken. Brazilië spant wereldwijd nog steeds de kroon wat de oneerlijke verdeling van de (beperkte) welvaart betreft. Het enige lichtpuntje waar de regering op kan wijzen is dat de armoede niet nog verder toeneemt.Het uitblijven van de concrete resultaten is volgens de meer progressieve vleugel van de PT vooral toe te schrijven aan het „beknepen” beleid van minister Antonio Palocci van Financiën, die de hand stevig op de knip houdt. Sinds het aantreden van president Lula da Silva, eind 2002, oogst minister Palocci vooral in het buitenland veel bewondering voor zijn orthodoxe monetaire koers.

Beleggers en bankiers krijgen er haast geen genoeg van om de bewindsman te prijzen, opgelucht als ze zijn dat een linkse Braziliaanse regering de staatsfinanciën redelijk op orde weet te houden en niet zwicht voor de verleiding de sociale wantoestanden in het land aan te pakken met een versoepeling van de fiscale integriteit.

Maar in regeringscentrum Brasilia is niet iedereen even te spreken over het beleid van minister Palocci. „Deze man zit gewoon in de verkeerde regering”, zo vindt PT-senator Tiao Viana. Zelfs president Lula da Silva begint zich te distantiëren van zijn gevierde minister. Veelzeggend is dat het staatshoofd niet het hardnekkige gerucht heeft ontkend, dat Palocci inmiddels op zijn laatste politieke benen loopt.

Eerder was president Da Silva er telkens razendsnel bij om het aanblijven van de minister te bevestigen en zodoende geschrokken beleggers gerust te stellen. Beleggingsbanken en -fondsen uit de Verenigde Staten en Europa hebben voor vele tientallen miljarden euro’s aan Braziliaanse staatsobligaties en aandelen in handen. De afgelopen jaren leverden die doorgaans een prima rendement op, en dat doen ze nog steeds. Maar de economische implosie van Argentinië, drie jaar terug, en de enorme verliezen die beleggers als een gevolg daarvan moesten incasseren, benadrukken nu juist dat hoge beloningen louter hoge risico’s afdekken. Een Brazilië zonder Palocci als financiële stuurman is een risico waaraan beleggers liever niet willen denken.

President Lula da Silva heeft nu echter andere overwegingen. Eind volgend jaar zijn er verkiezingen en moet zijn regering het land iets kunnen laten zien. Dat Braziliaanse regeringen hun verkiezingsbeloften meestal prompt na hun aantreden vergeten, is een traditie waarmee president Lula en zijn Arbeiderspartij graag wil breken. Ondanks de corruptieschandalen die eerder dit jaar zijn regering en zijn reputatie ernstig verzwakten, is president Da Silva vastbesloten dadelijk beslag te leggen op een tweede ambtstermijn.

Het lastige is dat de minister van Financiën in de weg staat. De druk op Palocci om vanaf begin volgend jaar de fiscale teugels te vieren en een forse stijging van de bestedingen toe te staan is reeds nu merkbaar.

Vanzelfsprekend pleiten oppositieleiders voor een strikte handhaving van de monetaire discipline. Hoegenaamd omdat het landsbelang zulks vergt, maar in werkelijkheid omdat zij liever geen sociale megaprojecten willen zien in een verkiezingsjaar. „De regering hoort geen wissel te trekken op de toekomst om partijpolitieke redenen”, aldus oud-president Fernando Henrique Cardoso, die overigens zelf niet schroomde om de staatsuitgaven bij herhaling fors te verhogen in een pogingen kiezers te paaien.

De politieke spanningen rond minister Palocci en het onvermogen van de regering-Da Silva haar eerdere beloften waar te maken versterken de gevoelens dat de Arbeiderspartij in haar gedragingen niet wezenlijk verschilt van de andere partijen. Allerlei sluimerende corruptieschandalen doen dat vermoeden alleen maar verder toenemen. Ook minister Palocci zelf zou in eerdere openbare functies meermalen aan hem toevertrouwde staatsgelden hebben verduisterd.

De affaires hebben tot dusver drie ministers tot aftreden gedwongen, naast dertien parlementsleden. Een onderzoekscommissie van de Senaat oordeelde weliswaar dat het bestuur van de Arbeiderspartij niet direct betrokken is geweest bij het kopen van parlementaire steun, maar concludeerde wel dat de PT een groot aantal „ongebruikelijke financiële transacties” verrichtte met parlementsleden.

Men mag zich met recht afvragen wat de senatoren hiermee nu precies willen zeggen: Er is zwart geld uitgekeerd aan leden van de volksvertegenwoordiging, maar die betalingen waren niet bedoeld voor het kopen of belonen van hun steun aan door de regering ingediende wetsvoorstellen.

Daarmee is ook meteen het ambivalente karakter van de regering van president Lula da Silva in kaart gebracht. De bedoelingen zijn goed, maar hun uitvoering -of het ontbreken daarvan- heeft verdacht veel weg van de praktijken die de Arbeiderspartij altijd fel bekritiseerde: vriendjespolitiek, omkopingen, grabbelen in de staatskas en vooral ook het ondergeschikt maken van het landsbelang aan de partijpolitieke noden van het moment.