Chavez als de nieuwe Castro
Het bruist volop in Latijns-Amerika sinds de Venezolaanse president Hugo Chavez de grote uitdager is geworden van de VS. Op de top van Amerikaanse staten in Buenos Aires voerde Venezuela het verzet aan tegen het door Bush bepleite vrijhandelsverdrag FTAA. Nadat Chavez een paar dagen geleden zijn Mexicaanse ambtsgenoot Fox het schoothondje van Bush had genoemd, was de kat in de gordijnen.
Chavez probeert de toon te zetten in en buiten Latijns-Amerika. Hij zoekt geschikte bondgenoten. Zijn beste vriend is en blijft zijn Cubaanse kameraad Fidel Castro, van wie hij dagelijks bijleert over de retoriek tegen de imperialistische noorderbuur. Identificeert Castro zich met de Cubaanse held José Marti, Chavez beziet zichzelf als de reïncarnatie van de Zuid-Amerikaanse bevrijder Simon Bolivar. Chavez streeft naar een multipolaire wereldorde als tegenwicht voor de VS-dominantie. Chavez droomt van een verenigd Latijns-Amerika, dat niet langer zucht onder het juk van de Amerikanen.Legt Castro de nadruk op de ideologie, Chavez stuurt vooral aan op een economische coördinatie, met name wat olie-export naar de VS betreft. Chavez aapt Castro na door diens charmeoffensief in Afrika van een eigentijds jasje te voorzien. Op termijn wil Chavez energie- en handelsakkoorden tussen Venezuela en Afrika realiseren.
Hoewel Chavez’ bizarre taal soms sterk op de lachspieren werkt, moet met deze grillige man rekening worden gehouden. Washington doet er goed aan te beseffen dat het afhankelijk is van Venezolaanse olie. Venezuela levert momenteel 13 procent van de olietoevoer naar de VS. Geschat wordt echter dat binnen tien jaar een op de vier vaten vanuit Afrika naar de VS wordt verscheept.
In Latijns-Amerika boekt Chavez succes. Hij wist Venezuela binnen te loodsen in het Mercosurverband tussen Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay. Ook sloot Venezuela een akkoord met de Andeslanden over de levering van goedkope olie en een sociaal investeringsfonds. Verder denkt Chavez op termijn een gezamenlijke exportmarkt te creëren in Midden-Amerika. Hij richtte Venezuela Petrocaribe op, een akkoord met Cuba, de Dominicaanse Republiek, Suriname en tien Engelstalige Caraïbische landen voor de levering van 170.000 olievaten per dag tegen een zeer gunstig tarief.
Het heeft er alles van weg dat Chavez erin slaagt zijn ’sociale revolutie’ te exporteren naar de rest van Latijns-Amerika. Chavez bood aan om met Cubaanse steun dokters naar sloppenwijken en afgelegen dorpen in de Andes te sturen en om een alfabetiseringsprogramma op te starten. Voor de Caraïbische landen werd een gelijksoortig fonds opgericht als bonus bij Petrocaribe: het Fonds voor een Bolivariaans Alternatief voor de Amerika’s (ALBA). Het initiatief moet de tegenhanger zijn van de Pan-Amerikaanse Vrijhandelszone (FTAA, ALCA in het Spaans), het geesteskind van Bush.
Voorts bracht Chavez’ zoektocht naar ”strategische allianties” hem tot in de verste uithoeken der aarde: in China, India, Rusland, Spanje, Frankrijk en in Iran, dat hij Venezuela’s „zusterrepubliek” noemde.
Chavez pocht dat hij in het bezit is van een onoverwinnelijke oliepion, die hij op het geopolitieke schaakbord uitspeelt wanneer hij wil.
Dat kan hij doen zolang het tij hem gunstig is gezind, relativeerde het Britse blad The Economist. Stel dat er nieuwe olievelden worden ontdekt of dat de olieprijs gaat dalen. Dan is de kans groot dat de oliebedrijven de Venezolaanse ’armada’ zullen verlaten, en meestal gebeurt zoiets op het moment dat een politiek leider ze het hardst nodig heeft.
Aan het thuisfront is de kritiek op Chavez bepaald niet verstomd. Zes jaar geleden schreef de psychiater en commentator Luis José Uzcategui al dat hij Hugo Chavez Frias beschouwt als een giftige slang, die het land met name regeert door de emoties van de Venezolanen te manipuleren en te gijzelen.
