Ook de belangrijkste Europese mensenrechtenorganisatie, de Raad van Europa, en het Rode Kruis hebben zich donderdag in de kwestie gemengd. De Raad van Europa wil een internationaal onderzoek en het Rode Kruis heeft Washington gevraagd medewerkers van de organisatie toegang te geven tot de gevangenen als de geheime detentiecentra daadwerkelijk bestaan. De Amerikaanse regering weigert in te gaan op de kwestie. Tien Europese landen hebben donderdag ontkend dat zich binnen hun landsgrenzen CIA-detentiecentra bevinden, waaronder Roemenië en de EU-lidstaten Hongarije en Letland.Als Polen en Roemenië inderdaad geheime gevangenissen van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA op hun grondgebied hebben, is dit in strijd met de Europese standaarden op het gebied van mensenrechten.

Dat heeft de woordvoerder van Europees commissaris Frattini (Justitie) donderdag gezegd in een reactie op berichten van de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch over geheime CIA-gevangenissen in de twee landen.

„Als er inderdaad geheime gevangenissen zijn, is dit in strijd met de Kopenhagen-criteria”, aldus de woordvoerder. De Kopenhagen-criteria zijn afspraken op het gebied van handhaving van de mensenrechten in de EU. Vooral Roemenië, dat in 2007 of 2008 tot de EU toe zal treden, kan in de problemen komen bij het bestaan van geheime Amerikaanse detentiecentra, omdat het land nog geen lid is, maar wel heeft aangegeven de Kopenhagen-criteria te zullen hanteren. Dat is ook een voorwaarde voor EU-lidmaatschap.

The Washington Post meldde woensdag op basis van bronnen bij binnen- en buitenlandse inlichtingendiensten dat de CIA in verscheidene landen in het geheim personen vasthoudt die verdacht worden van betrokkenheid bij terrorisme. Zeker een van de detentiecentra zou zich in Oost-Europa bevinden, maar ook in Afghanistan en Thailand zou de CIA geheime complexen runnen. Verdachten worden in het geheim vastgehouden om ze aan het toezicht te onttrekken van de rechter, aldus de Washington Post.

Verscheidene deskundigen hebben het vermoeden geuit dat de CIA gedetineerden in het geheim wil ondervragen om ze onder zware druk te kunnen zetten tijdens verhoren, waarbij mogelijk ook geweld wordt gebruikt.

In welke Oost-Europese landen de geheime gevangenissen zich zouden bevinden is niet duidelijk. Roscam Abbing zegt dat uitgezocht moet worden wat er klopt van de berichten in de Amerikaanse media en dat de lidstaten van de Europese Unie gebonden zijn aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het VN-verdrag tegen marteling. Die verdragen staan niet toe dat EU-lidstaten meewerken aan het in het geheim vasthouden van terreurverdachten. Alle EU-lidstaten zullen de komende dagen het verzoek krijgen te antwoorden op de vraag over de aanwezigheid van geheime detentiecentra.

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) zei donderdag zelfs bewijzen te hebben dat de CIA in Afghanistan gevangengenomen terroristen heeft overgebracht naar Polen en Roemenië. De organisatie baseert zich hierbij op vluchtdata van CIA-toestellen tussen 2001 en 2004 waar zij de hand op heeft weten te leggen. De CIA zou met de gevangenen naar het Poolse vliegveld Szymany, vlak bij het hoofdkwartier van de Poolse veiligheidsdienst, en naar het Roemeense militaire vliegveld Mihail Kogalniceanu zijn gevlogen. HRW zei echter niet te beschikken over getuigenissen van vrijgelaten gevangenen die in Polen of Roemenië hadden vastgezeten.

Volgens deskundigen tegenover de Washington Post is het systeem van geheime detentiecentra gebaseerd op samenwerking tussen de CIA en buitenlandse inlichtingendiensten en wordt strikte geheimhouding in acht gehouden door alle betrokkenen. Zelfs de leden van het Amerikaanse Congres die toezicht moeten houden op geheime operaties van de CIA hebben, op een enkele uitzondering na, geen weet van de ”black sites” (zwarte locaties), zoals de geheime detentiecentra in overheidsstukken worden genoemd. Slechts een handjevol topfunctionarissen, onder wie de president, en enkele hoge inlichtingenchefs in de gastlanden zouden ervan op de hoogte zijn.

Met een beroep op de nationale veiligheid hebben de CIA en het Witte Huis het Congres ervan overtuigd niet te eisen dat de geheime dienst in het openbaar vragen beantwoordt over de omstandigheden waaronder gevangenen worden vastgehouden, aldus de Washington Post. Er is dan ook niets bekend over wie er op de geheime locaties gedetineerd zijn, welke ondervragingsmethoden worden gehanteerd en hoe wordt beslist wie vast blijft zitten en voor hoe lang.