De twee grote partijen in Duitsland, de christendemocratische CDU/CSU en de sociaaldemocratische SPD, lijken zelfs niet tot een verstandshuwelijk in staat. Door de verkiezingsuitslag zat er na 18 september weinig anders in dan een grote coalitie tussen deze twee partijen, die elkaar tijdens de campagne nog te vuur en te zwaard hadden bestreden. Uiteindelijk kon de SPD zich vinden in een bondskanselierschap van Merkel. Als tegenprestatie ontvingen de sociaaldemocraten een aantal belangrijke ministersposten.Een paar details moesten nog worden geregeld, maar het kabinet stond feitelijk op de rails. Zo leek het althans. Maandagavond brak er een crisis in de SPD-partijtop uit toen voorzitter Franz Müntefering, die vicekanselier en minister van Arbeid moet worden, zag dat het partijbestuur zijn kandidaat voor de post van secretaris-generaal van de SPD, Kajo Wasserhövel, van de hand wees. In plaats van Wasserhövel schoof het bestuur de linkse Andrea Nahles naar voren, hetgeen Müntefering als een klap in het gezicht ervoer. Nahles vertegenwoordigt de linkse SPD’ers die ontevreden zijn over de liberale koers van de vertrekkende sociaaldemocratische bondskanselier Gerhard Schröder.

Onmiddellijk gaf Müntefering zijn voorzitterschap op. Hij zei: „Mijn deelname aan de regering-Merkel is niet meer zeker.” Hij bracht Merkel direct op de hoogte van zijn twijfels over deelname aan haar kabinet. Voor CSU-leider en premier van Beieren en beoogd minister van Financiën Edmund Stoiber was Münteferings aarzeling gisteren reden genoeg af te haken. Müntefering staat bekend als een door en door betrouwbare sociaaldemocraat die nuchter zijn werk doet. „Meneer Müntefering is als partijvoorzitter een hoeksteen geweest voor deze grote coalitie”, zei Stoiber maandagavond. „Nu is deze hoeksteen veranderd en dat heeft voor ons zeker invloed op de zaken.” Gisterochtend liet Stoiber weten in Beieren te blijven. Münteferings besluit later op de dag toch aan het kabinet van Merkel deel te nemen zal daar niets aan veranderen.

Is de grote coalitie ter ziele voordat ze daadwerkelijk is geboren? Zo ver is het nog niet, maar toch is er genoeg reden tot zorg. De verkiezing door het partijbestuur van de linkse Andrea Nahles tot secretaris-generaal is niet alleen een interne partijaangelegenheid. De christendemocraten voorzien dat de SPD zal opschuiven naar links. Hoe ver kunnen CDU/CSU daarin meegaan? De premier van Noord-Rijnland-Westafelen, de CDU’er Jürgen Rüttgers, merkte terecht op dat „de SPD snel duidelijk moet maken met wie ze een coalitie wil vormen, maar ook met welk beleid.”

Merkel verklaarde na het bekend worden van Münteferings twijfel maandagavond tegenover journalisten dat alle partijen nog steeds volledig toegewijd zijn aan de vorming van een grote coalitie. Dat is niet meer het geval. Stoiber voorziet dat de grote coalitie, als die er al komt, geen lang leven is beschoren en blijft in Beieren. Geef hem eens ongelijk.

Doordat de SPD naar links opschuift is de basis voor een grote coalitie voor een belangrijk deel weggeslagen. Ook Merkel weet dat. In het openbaar zegt ze dat een grote coalitie nog altijd mogelijk is: „Waar een wil is, is een weg.” Maar de vraag is of die wil er bij een naar links opgeschoven SPD nog wel is.

Een alternatief voor een grote coalitie met de SPD is nog altijd voorhanden. De liberale FDP adviseerde gisteren Merkel de coalitiebesprekingen met de SPD af te breken en na te denken over een regering met FDP en Groenen. „Hoe kan de CDU met zo’n partij als de SPD regeren? Met zo’n rommel wordt het niets.” Natuurlijk speelt hier eigenbelang een rol. Bij een grote coalitie staat de FDP aan de kant en bij een zogenaamde Jamaica-coalitie regeert ze mee.

Een ander alternatief is het uitschrijven van nieuwe verkiezingen. Dit lijkt gezien de politieke situatie het beste voor het land. Met de verkiezingsuitslag van 18 september valt, helemaal nu de SPD naar links is opgeschoven, niet veel te beginnen.