De Amerikaanse Elizabeth Kostova schreef een thriller onder de titel ”De historicus”, een boek waarin volksgeloof op een bizarre wijze tot romanfeit wordt verheven. Elizabeth Kostova (1964) woonde als jong meisje enkele jaren met haar ouders in Slovenië. Tijdens een korte vakantie in Nederland vertelde haar vader haar op een avond enkele volksverhalen van de Balkan. Deze verhalen vormen de rode draad in Kostova’s debuutroman, die in meer dan twintig talen zal verschijnen.

”De historicus” bevat verschillende verhaallijnen. Het boek begint in Amsterdam, waar een meisje in de bibliotheek van haar vader (Paul Watson) een merkwaardig boek en enkele verontrustende brieven ontdekt. De pagina’s in het boek zijn niet bedrukt. Alleen op de middelste twee pagina’s staat een houtsnede van een draak met in zijn poten een vaandel, waarop in gotische letters het woord ”Drakulya” staat afgedrukt. Wanneer het meisje haar vader vraagt naar de achtergrond van het boek, vertelt hij haar dat hij het boek in de jaren vijftig, tijdens zijn promotieonderzoek, heeft gekregen van zijn promotor, een zekere Rossi. Kort nadat hij het boek kreeg, is zijn promotor echter op onverklaarbare wijze verdwenen.

Vampier
De zoektocht van historicus Paul Watson naar zijn verdwenen promotor vormt de tweede verhaallijn in het boek. Tijdens deze zoekactie in verschillende landen, bibliotheken en kloosters ontmoet Paul bij toeval de dochter van Rossi, Helen. Samen zetten zij de speurtocht voort. Het blijkt echter dat ze worden achtervolgd door een vampier, een verrezen dode die tijdens zijn zwerftochten bij mensen bloed uit de hals zuigt. Wanneer mensen driemaal door de vampier worden gebeten en sterven worden zij echter ”ondood”.

De vampier die Paul en Helen achtervolgt is niemand minder dan Vlad Tepes, bijgenaamd ”Dracula”, een middeleeuwse feodale heer afkomstig uit de Karpaten. Dracula, die erom bekendstond dat hij zijn onderdanen en krijgsgevangenen op een verschrikkelijk wrede manier behandelde, laat op verschillende plaatsen boeken achter. Zo probeert hij mensen te verleiden „om de draak naar zijn nest te volgen.”

Wanneer Paul en Helen de verdwenen Rossi uiteindelijk terugvinden in een sarcofaag in Bulgarije, blijkt hij in de macht van Dracula. Door een staak in het hart van de ondode Rossi te steken, bevrijden ze hem uit de klauwen van de draak.

Wanneer de zoektocht is afgelopen, trouwen Paul en Helen en krijgen een kind. Eind goed, al goed, zo lijkt het, ware het niet dat Helen enige tijd later op mysterieuze wijze verdwijnt. Zo’n vijftien jaar later gaat Paul naar zijn vrouw op zoek, op afstand gevolgd door zijn dochter.

Aan het einde van het boek komen alle lijntjes bij elkaar. Paul, Helen en hun dochter vinden elkaar in een klooster in Frankrijk. Daar ontmoeten ze echter ook Dracula, die na een kort gevecht wordt gedood.

Spanning
Elizabeth Kostova heeft, dat moet gezegd worden, de verschillende verhaallijnen in het boek op een knappe manier met elkaar verweven. Uit alles blijkt dat ze enorm veel onderzoek heeft verricht naar de verschillende vampierverhalen, waaronder het in 1897 verschenen boek ”Dracula” van de Ierse schrijver Bram Stoker. Ook weet ze haar verhaal op een spannende manier te brengen en de lezer van het begin tot het einde vast te houden.

Daarmee is ”De historicus” echter nog niet het „boek dat gedoemd is onsterfelijk te worden”, zoals de achterflap van het boek meldt. Niet alleen de vele toevalligheden maken het boek ongeloofwaardig. Het feit dat volksgeloof in duivels en demonen in deze thriller tot romanfeit wordt verheven, levert een uiterst bizar verhaal op. In veel romans komen stukken voor die weinig tot niets van doen hebben met de werkelijkheid. Dat hoeft niet altijd erg te zijn, maar het gaat wel heel ver om iemand die wordt aangereden en overlijdt even later in het boek als vampier of ondode weer ten tonele te voeren.

En waarschijnlijk zullen niet alleen historici moeite hebben met het bestaan van vampiers, laat staan met het ’feit’ dat deze wezens een hekel hebben aan knoflook en slechts gedood kunnen worden door een zilveren kogel.

Beklemming
Het belangrijkste kritiekpunt betreft echter de sfeer die uit het boek spreekt. Daar zijn diverse kanttekeningen bij te plaatsen. Verschillende passages laten een beklemmend gevoel achter bij de lezer, zoals de zinsnede: „Ik begrijp niet hoe het kan dat die duivel de eeuwen nog niet uit is gekomen om me te vinden. Hij kan me zo pakken, ik ben al besmet en verlang enigszins naar hem. Waarom komt hij me niet halen om me uit mijn lijden te verlossen?” En wat te denken van een bibliothecaris die groeit „naar zijn spirituele verdoemenis”, of een vrouw die „is gebrandmerkt door de hel”?

Kortom, de geest die dit boek ademt, geeft te denken. De korte beschrijving op de achterkant van het boek vermeldt onder andere dat het verhaal gaat over enkele historici die „hun geestelijke gezondheid op het spel zetten.” Dat is een uiterst belangrijke constatering, die niet alleen geldt voor de romanpersonages.