De Britse minister van Financiën, Gordon Brown, sprak twee weken geleden in de Financial Times van een „beslissende top.” Tegelijkertijd groeide elders de ontevredenheid over het Britse voorzitterschap, dat niet met baanbrekende voorstellen kwam. Een Oostenrijkse Europarlementariër liet al op ludieke wijze een ’opsporingsverzoek’ voor de onzichtbare Tony Blair uitgaan.Het lag daarom voor de hand dat de Britse premier donderdagavond na afloop van de top op alle fronten vooruitgang aankondigde. Zelfs over punten die niet eens aan de orde waren geweest. De grootste kastanjes mochten dan nog in het vuur liggen, ze waren in elk geval een stuk afgekoeld.

De altijd ontspannen ogende reputatiekunstenaar Blair zag het daarom weer helemaal zitten dat zijn voorzitterschap eind december met succes zou worden afgesloten. „Het doel van de top was een duidelijke richting te bepalen. We zitten nu gezamenlijk op een spoor van hervorming”, aldus de Britse premier. „Als je samen in de dezelfde richting gaat, lukt het straks ook beter de begroting rond te krijgen.”

Volgens dr. Jacques Leruez, van het Franse Centrum voor Internationale Studies (CERI), lag het echter al bij het begin van het Britse voorzitterschap in juli vast dat er dit halfjaar weinig zou gebeuren. „Blair had op de top in Luxemburg de compromisvoorstellen over de meerjarenbegroting moeten accepteren. Omdat hij dat niet heeft gedaan, vormen de vastgelopen begrotingsonderhandelingen een constante blokkade. Dit hangt weer samen met het Europees landbouwbeleid, waar vooral Frankrijk sterk aan hecht. Dat is de reden dat men ook niet verder komt op het punt van de globalisering van de economie.”

Het verbaast Leruez dat Blair de crisis van afgelopen zomer niet meer heeft uitgebuit. „Door het referendum was de Franse president Chirac sterk verzwakt. Toen Blair in juli zijn toespraak in het Europees Parlement hield, leek het erop dat hij vaart wilde maken. Maar sindsdien is het stil geworden. Voor hen die dachten dat Blair ambitie had, is dit teleurstellend.”

Hoewel Tony Blair al vorige week aan zijn collega’s per brief liet weten dat hij de begrotingsperikelen wilde uitstellen tot de top in december, is dat volgens Leruez geen oplossing. „Zelfs als hij het voor elkaar krijgt dit op dat moment op te lossen, blijft het uiteindelijk het enige punt dat hij als EU-voorzitter heeft bereikt. Dat is toch wel erg weinig. Het akkoord over de toetredingsonderhandelingen met Turkije kan immers geen grote overwinning worden genoemd, omdat zelfs Frankrijk daar voor is.”

Een ander heet hangijzer dat op de achtergrond steeds een rol speelt is de sociale politiek. In zijn toespraak in het Parlement sprak Blair enigszins smalend over het „Europese model dat 20 miljoen werklozen heeft opgeleverd.”

Leruez: „Blair heeft sinds zijn aantreden in 1997 groot succes geboekt in het bestrijden van de werkloosheid. Waarschijnlijk omdat hij sindsdien steeds economische groei heeft gehad. In Frankrijk heeft men pas sinds kort ditzelfde beleid ingezet. De resultaten daarvan zijn nog niet bekend.”

Dr. Dana Allin van het Internationaal Instituut voor Strategische Studies (IISS) in Londen vermoedt dat Blair niet de man is om in Europa een hervormingsagenda te dragen. „Hij zit in een ongelukkige positie. Blairs opvattingen over de verhouding van staat en markt verschillen sterk van Duitsland en Frankrijk. Hoewel hij op dit punt wel veel te vertellen heeft, zijn Duitsers en Fransen alleen te overtuigen door mensen uit hun eigen gelederen. Zeker ook omdat de geschiedenis rond Irak Blair natuurlijk bijna radioactief heeft gemaakt.”