Wat is een mens? Iemand die liefde wil, daar gaat het om. Ons bestaan begint met de vraag: Houdt er iemand van mij? Is er iemand die mij liefheeft? Volgens de Franse filosoof en Descarteskenner Jean-Luc Marion besta je pas als je liefde ontvangt, als er iemand op de wereld is die van je houdt. Met een variant op de beroemde stelling van Descartes, zegt hij: er houdt iemand van mij, dus ik besta. Omgekeerd geldt dat je niet bestaat, als er niemand van je houdt.Een prachtige visie, die ook op een christelijke manier ingevuld kan worden, als je denkt aan Gods liefde.

Zo zijn er in het verleden tal van antwoorden geweest, waarvan het ene wel, het andere niet met het christelijk geloof valt te combineren: de mens als zot (Erasmus), als reiziger (Plato), als heerser (Machiavelli), als contractant (Rousseau), als „lachend dier” (Bergson), als „denkend riet” (Pascal). Een selectie van deze opvattingen is te vinden in de filosofiebox die bij drogisterijketen het Kruidvat in de schappen ligt. Na cd’s van Scarlatti en romans van Couperus zijn nu de filosofen aan de beurt: vijf kloeke paperbacks in een cassette, voor de prijs van 45 euro.

Op het eerste gezicht lijkt een drogisterij niet de aangewezen plaats voor de filosoof. Toch kunnen ook de Kruidvatproducten stimuleren tot diepere bezinning op het mens-zijn. Pampers maken duidelijk dat de mens een stofwisselend wezen is. Make-up leert iets over de vigerende opvattingen over schoonheid, tandpasta over ’s mensen hygiëne, en dat laatste hangt weer samen met het sociale verkeer. Filosofie gaat overal over - en dus is het een prima idee van Kruidvat ook zo’n doos aan te bieden, om klanten een handje te helpen bij de bezinning op hun mens-zijn. Want daaraan moeten we blijven timmeren.

Verteerbaar
De bloemlezing is samengesteld op basis van zo’n 150 publicaties die de uitgeverijen Boom en SUN de afgelopen decennia hebben verzorgd. De delen zijn chronologisch gerangschikt: zo ontstaat een onafzienbare rij (anti)helden van de geest, van de vroege oudheid tot heden. Elk deel begint met een historische inleiding en met een brief geschreven door een hedendaags auteur aan een filosoof. Bas Belleman schrijft aan Machiavelli, René Gude aan Descartes, Maarten Doorman aan Kant, Bert Keizer aan Wittgenstein, Paul Cliteur aan Richard Rorty.

Die brieven maken het allemaal wat sappiger voor het grote publiek. Het is natuurlijk leuk om de taaie Kant als volgt te introduceren: „Geachte heer Kant, Men zegt dat u van mosterd hield. (…) Mosterd schijnt te helpen bij zwaar verteerbare zaken en daarom wordt het zo vaak bij gerechten met worst en spek gebruikt. Ook uw filosofie is wel eens zwaar verteerbaar genoemd en misschien verklaart dat uw liefde voor mosterd. Men moet op zijn minst het eigen werk kunnen verteren.”

Hoe verteerbaar is de selectie van deze box? Wat opvalt is de grote aandacht voor oosterse filosofie, ongetwijfeld ingegeven door de tijdgeest anno 2005. Het eerste deel, ”Van Oudheid tot Renaissance”, bevat ruim een derde aan oosterse teksten. Je kunt erin terecht voor de westerse klassieken Socrates, Plato, Aristoteles, Epicurus, Cicero, Seneca, maar ook voor de oosterse klassieken Dirghatamas, Boeddha, Patanjali, Avicenna, Averroës, Confucius en vele anderen. Lange fragmenten zijn het niet, slechts enkele pagina’s per persoon. Alleen de échte bekenden krijgen meer ruimte.

Afwezigen
We gaan even tellen. Plato haalt de 54 bladzijden met zijn beroemde allegorie van de grot en stukken over de ziel van de mens; Aristoteles 38 bladzijden met fragmenten uit de ”Metafysica” en ”Fysica”; Erasmus scoort goed met 43 bladzijden, vooral genomen uit zijn ”Lof der zotheid”.

Dat de grote Augustinus het maar met zeven pagina’s moet stellen, is zelfs met mosterd onverteerbaar. Hetzelfde geldt voor de middeleeuwse meesters: bij elkaar genomen halen Thomas van Aquino (7), Anselmus (8) en Eckhart (7) de helft van de ruimte die de Rotterdamse humanist krijgt toegemeten.

Pascal en Kierkegaard zijn serieuzer genomen. Van Pascals ”Gedachten” heeft uitgeverij Boom dan ook vrij recent een prachtige uitgave verzorgd. Met zeventig pagina’s heeft de Franse natuurkundige geen klagen, en ook de Deense melancholicus is met zestig pagina’s uit ”Of/Of” goed af.

Opmerkelijk is dat uitgerekend in het derde deel, over ”Verlichting en kritiek” de oosterse denkers schitteren door afwezigheid. Moeten we hier iets achter zoeken? Of waren deze teksten domweg niet beschikbaar in het fonds?

Dat laatste zou kunnen, hoewel… van Martin Heidegger is merkwaardig genoeg niets opgenomen. En dat terwijl er fraaie uitgaven beschikbaar zijn. Reden: Heidegger wilde dat alleen complete teksten zouden worden gepubliceerd. Overeenkomstig die wens is bepaald dat zijn boeken niet mogen worden verknipt ten bate van allerlei bloemlezingen.

Kruidvatklanten zullen er niet om malen, want bij Heidegger zou de mosterd niet aan te slepen zijn.

”Filosofie. Van Oudheid tot Renaissance”, ISBN 90 8519 287 0; 686 blz.; ”Filosofie. De vroegmoderne tijd (17e en 18e eeuw)”, ISBN 90 8519 287 0; 646 blz.; ”Filosofie. Verlichting en kritiek (18de en 19de eeuw)”, ISBN 90 8519 287 0; ”Filosofie. De 20ste eeuw”, ISBN 90 8519 287 0; 597 blz.; ”Filosofie. De nieuwste filosofie”, ISBN 90 8519 287 0; 579 blz.; de filosofiebox is een productie van het Kuidvatlabel Briljant Books en kost, inclusief het mini Filosofie Magazine, € 44,95.