Zowel het moderamen van de synode, het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie als verschillende leden van de kleine synode uitten vrijdag felle kritiek op uitlatingen van bestuursleden van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de media. In een aan het dagblad Trouw doorgespeeld memorandum werd onder andere gesteld dat het tekort van de kerk over 2004 niet 1 miljoen, maar 7 miljoen euro zou bedragen. „Hiermee is de kerk als geheel voor zeker 7 miljoen schade berokkend, om het zo maar eens uit te drukken”, aldus ds. M. D. van der Giessen. „Ik vind dat de kerkrentmeesters best mogen weten dat wij als synode dit zeer betreuren.”Eerder al nam zowel het bestuur als de directie van de dienstenorganisatie in scherpe bewoordingen afstand van de uitlatingen van de VKB-bestuursleden in de pers. „Het tekort over 2004 is beslist niet groter dan 1,1 miljoen euro. Dat kan ik u garanderen”, aldus P. Leendertse, bestuurslid van de dienstenorganisatie.

Een aantal synodeleden vroeg opheldering over de contacten die er geweest zouden zijn tussen het moderamen van de synode en het bestuur van de VKB. Synodepreses ds. J. G. Heetderks zei dat er inderdaad overleg is geweest tussen beide organen, waarbij de kerkrentmeesters hun verontrusting over de financiële ontwikkelingen in de kerk met het moderamen hebben gedeeld. „Maar wij komen er gewoon niet aan toe om regelmatig overleg te hebben en dus hebben we gezegd dat voornamelijk de besturen en directies van de dienstenorganisatie en de VKB met elkaar in gesprek moeten.”

Ds. G. de Fijter, vice-voorzitter van het moderamen, haalde een verslag aan van het overleg dat in juni gevoerd is tussen het bestuur van de VKB en het moderamen. „Er is toen gezegd dat er een notitie zou komen die vertrouwelijk behandeld zou worden en dat die notitie niet bestemd was voor publicatie. Als ik dan vervolgens die notitie moet lezen op de website van een dagblad, betreur ik dat zeer. Het gesprek moet zeker worden gevoerd, maar we moeten elkaar niet in het open veld aanvallen. Dat doet schade aan de kerk.”

Prof. dr. G. G. de Kruijf, voorzitter van de Generale Raad van Advies, verweet het moderamen dat het de kritiekpunten van de VKB niet met die organisatie had doorgenomen. „Dat had wel moeten gebeuren. De VKB is een bondgenoot.” Ook andere leden van de synode drongen aan op overleg. „Ik zeg u toe dat we in onze moderamenvergadering van aanstaande dinsdag ons hierover zullen beraden”, aldus synodepreses ds. Heetderks.

Een belangrijk agendapunt was vrijdag de bespreking van een notitie over hoe de kerk de komende jaren begrotingen en jaarrekeningen gaat opstellen. Een van de zaken die volgens de commissie van rapport moeten veranderen, is de transparantie van de begrotingen en de jaarrekeningen van de Protestantse Kerk. Nu zijn er nog twee begrotingen en jaarrekeningen: een van de dienstenorganisatie en een van de kerk.

De directeur van de dienstenorganisatie, H. Feenstra, maakte vrijdag aan de synodeleden duidelijk dat de dienstenorganisatie een eigen rechtspersoon is en daarom ook zelfstandig een begroting en een jaarrekening moet opstellen. „Dat was ook een van de vereisten om in aanmerking te komen voor het CBF-keurmerk.” Hij benadrukte dat geld van de hulporganisatie Kerkinactie uitsluitend wordt gebruikt voor missionair en diaconaal werk. „Er is geen sprake van dat middelen van Kerkinactie gebruikt zouden zijn om tekorten van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland aan te zuiveren.”

Hij zei ook bezig te zijn met een nota over de toekomst van de kerk in 2015. „Ik heb eerder deze week al gezegd dat we niet op deze manier kunnen doorgaan. We moeten de tering naar de nering zetten. Wat voor een kerk hebben we tegen 2015 en wat voor dienstenorganisatie hebben we dan voor die kerk nodig? Daar moeten we beleid op maken. Niet zomaar allerlei dingen roepen.”

Moderamenlid ouderling J. van Heijst zei dat de synode het voor lief moet nemen dat 2004 en 2005 overgangsjaren zijn. „Nu moeten we echter kijken naar de toekomst en een beleid vaststellen van eenduidige duidelijkheid. We mogen geen oprispingen meer krijgen, zoals we deze week gehad hebben. Er moet één begroting en één jaarrekening komen, die dan onderverdeeld moeten zijn in deelrapporten over de verschillende onderdelen van de kerk. Vanaf 2006 moet het kerkelijk correct zijn -dat wil zeggen: in overeenstemming met de regels- maar ook transparant voor de kerkleden.”

Uiteindelijk nam de kleine synode het rapport en de adviezen van de commissie van rapport vrijwel integraal over. Het bestuur van de dienstenorganisatie werd opgedragen met de commissie van rapport in overleg te treden over de manier waarop de financiële stukken van de kerk transparanter en duidelijker kunnen worden. Ook moeten er met ingang van de begroting van 2006 plannings- en rapportagedocumenten opgesteld worden, waardoor er inzicht komt in „het totaal van baten, lasten, reserves en fondsen van de Protestantse Kerk in Nederland in haar geheel en de verdeling daarvan over de (bovenplaatselijke) ambtelijke organisatie, het werk van en voor Kerkinactie, de Solidariteitskas en de overige arbeid die door de dienstenorganisatie voor de kerk wordt verricht.”

De lopende begroting voor 2005, waarover vrijdag ook werd gesproken, laat een operationeel verlies van 580.000 euro zien. Om toch op nul uit te komen, haalt de kerk 110.000 euro uit het vermogen en bezuinigt zij 470.000 euro, door onder meer terughoudend te zijn met het invullen van vacatures. De begroting houdt rekening met een afname van ruim 3 ton van de bijdragen van de plaatselijke kerken voor het landelijke kerkenwerk. Deze afname is een gevolg van de kerkscheuring van mei 2004.