In de deelstaten moest de sociaal-democratische leider de laatste jaren de ene na de andere nederlaag slikken. De kiezers straften keer op keer het beleid van de regering in Berlijn af. Het toppunt hiervan vormde het verlies op 22 mei in het rode bolwerk Noord-Rijnland-Westfalen. Schröder besloot dat het volk dan maar moest beslissen over zijn kanselierschap.Hij vertrouwde daarbij op zijn persoonlijke populariteit. Daarvan hoopte hij te profiteren in de strijd tegen zijn directe rivaal, Angela Merkel van de christen-democratische CDU/CSU. Zij komt op tv nogal stijf over. Als de kanselier direct werd gekozen, zou Schröder nog altijd meer stemmen krijgen dan Merkel.

De voortekenen waren net als bij de verkiezingen van drie jaar geleden niet gunstig voor hem. De SPD liep in de peilingen flink achter op de CDU/CSU, maar in de laatste weken voor 18 september vocht Schröder zich uitermate knap weer terug door nipt als tweede te eindigen achter de christen-democraten. In deze omstandigheden is de 61-jarige op zijn best. Schröder is een geboren campagnevoerder en vechter.

Hij groeide op zonder vader. Die sneuvelde tijdens de Tweede Wereldoorlog in Roemenië. Zijn moeder verdiende de kost als schoonmaakster. Op 14-jarige leeftijd ging de jonge Gerhard bij een winkelier in de leer. Via avondscholen haalde hij alsnog zijn diploma’s en uiteindelijk wist hij aan de rechtenfaculteit van de universiteit van Göttingen af te studeren.

Onder de indruk van Helmut Schmidt, de latere bondskanselier, trad Schröder op 19-jarige leeftijd toe tot de SPD. Hij maakte al snel carrière binnen de partij en eind jaren zeventig leidde hij de jonge socialisten. Door zijn radicale linkse ideeën had Schröder, inmiddels advocaat, het regelmatig aan de stok met het partijbestuur.

In 1980 nam hij plaats in de Bondsdag, maar zes jaar later vertrok hij naar Hannover. Hij werd daar leider van de oppositionele SPD in het parlement van Nedersaksen. Vanaf 1990 regeerde hij hier met de Groenen. Zijn ambities op landelijk niveau waren nog niet verdwenen, maar in 1993 versperde Rudolf Scharping zijn weg naar het nationale leiderschap van de SPD.

Het jaar daarop behaalde zijn SPD bij de verkiezingen in Nedersaksen de absolute meerderheid. Hij kon alleen gaan regeren. In deze periode schoof hij steeds verder op naar het politieke midden. Zijn relatie met het bedrijfsleven was uitstekend, zelfs zo goed dat hij door sommige partijgenoten werd bestempeld als de ”genosse der bosse”.

In 1998 leek het lijsttrekkerschap weer aan zijn neus voorbij te gaan. Oskar Lafontaine had het partijvoorzitterschap al binnen, maar een overtuigende verkiezingsoverwinning dat jaar in Nedersaksen zette de boel op zijn kop. De SPD koos eieren voor haar geld en benoemde de charismatische Schröder tot uitdager van de ’eeuwige bondskanselier’ Helmut Kohl.

In Duitsland heerste een jubelstemming na zijn zege. Samen met de Groenen van de populaire Joschka Fischer zou hij het land klaarstomen voor de 21e eeuw. Ingrijpende veranderingen op het gebied van immigratie, asiel en kernenergie kwamen tot stand. Op economisch gebied probeerde Schröder tot een Duitse versie van het poldermodel te komen.

Maar economisch bleef het slecht gaan, ondanks de opleving in de rest van de wereld. De werkloosheid groeide en het ”Wirtschaftswunder” liep spaak. Schröder bleek niet bereid tot radicale hervormingen. Bij deelstaatverkiezingen werd de coalitie genadeloos afgestraft. De verkiezing voor de Bondsdag van september 2002 leek een verloren zaak voor hem.

Twee gebeurtenissen redden zijn huid. Zijn weerstand tegen de oorlog in Irak bleek een gevoelige snaar te raken bij de Duitsers. En een doortastend optreden als crisismanager tijdens grote overstromingen in 2002 in het zuiden van het land leverde hem veel krediet op. Hij versloeg zijn CDU/CSU-rivaal Edmund Stoiber uit Beieren met een minimaal verschil.

Lang stelde Schröder de noodzakelijke veranderingen uit. Maar uiteindelijk kwam hij met zijn hervormingsprogramma ”Agenda 2010”. Ondanks tegenstand in zijn eigen partij tegen het harde sociale ingrijpen, drukte hij het plan erdoor. Het kostte hem zijn aanhang in het land. Deelstaten vielen als dominostenen in handen van de oppositie.

Schröder gaf echter niet op, dat ligt niet in zijn aard. Het lukte hem echter niet de geest van de depressie te verdrijven en de vruchten van zijn hervormingen kon hij nog niet plukken. Hij wilde graag nog een keer bondskanselier worden, maar het volk gaf hem net niet genoeg stemmen om hem deze laatste kans te gunnen.