NS-topman Aad Veenman bood donderdag „uit de grond van zijn hart en in alle bescheidenheid” zijn verontschuldigingen aan de joodse gemeenschap en andere betrokken groepen aan.Hij deed dat op station Muiderpoort bij Amsterdam. Een symbolische locatie, omdat tijdens de Tweede Wereldoorlog NS-treinen vanaf dit station ruim 11.000 joden hebben weggevoerd naar Kamp Westerbork. Daarvandaan vertrokken treinen naar het oosten. Het merendeel van de joden ging naar de vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor.

Op Muiderpoort werd donderdag ook het startschot gegeven voor een antiracismecampagne. Het Centraal Joods Overleg (CJO) heeft in samenwerking met de NS op 66 stations posters opgehangen met teksten als ”Vroeger vertrok hier de trein naar Auschwitz. Wanneer wordt de wereld wijzer?” en ”Toen moesten de joden oprotten. Wie nu?” De campagne is bovendien bedoeld om de rol van de NS bij de transporten te belichten.

CJO-secretaris R. Vis toonde zich „tevreden” over de spijtbetuiging, waar het CJO volgens hem niet uitdrukkelijk om heeft gevraagd. „Ons initiatief voor de postercampagne heeft de NS tot het inzicht gebracht dat ze deze stap moest nemen.” Hij herinnerde eraan dat het spoorwegbedrijf twee keer eerder, tien en vijf jaar geleden, niet is ingegaan op een oproep tot spijtbetuiging.

Dat een campagne om de herinnering aan de holocaust levend te houden anno 2005 nog hard nodig is, blijkt volgens Vis onder meer uit enkele reacties op de posters die op internet circuleren. „De NS zwicht zonder reden voor de joden die hier niet thuis horen”, is er een. „We weten wie er nu gedeporteerd moeten worden - de moslims”, luidt een andere.

Het CJO wil met de campagne vooral jongeren bereiken. „Juist nu blijkt dat educatie over de holocaust op meerdere scholen moeilijk is geworden.” Volgens Vis maakte de onverschilligheid van veel Nederlanders het mogelijk dat nazi’s mensen konden deporteren. De posters moeten volgens Vis vooral oproepen tot bezinning. „Omdat de trein gezien wordt als iets gewoons in het dagelijks leven, willen wij laten zien dat bij een onverschillige houding tegenover racisme, de trein kan veranderen in iets heel monsterlijks.”

Veenman gaf tijdens zijn toespraak aan dat de keuze om spijt te betuigen geen eenvoudige was. „Het kan overkomen als een te gemakkelijk gebaar. Het kan uitgelegd worden als een zoveelste bijdrage aan de sorrycultuur.” Toch heeft de topman besloten namens de NS excuses aan te bieden. „Het is wellicht nooit goed”, verzuchtte hij.

De NS wil met de postercampagne een „pijnlijk” verleden afsluiten. Door Nederlandse jongeren te wijzen op de gevaren van haat en fascisme hoopt Veenman „nare ervaringen uit het verleden een zinvolle plek in het heden te geven.”

De Duitse bezetters dwongen de NS volgens Veenman mee te werken aan de transporten. „Ook NS’ers zijn door oorlogshandelingen om het leven gekomen. Ook de NS is zwaar beschadigd. Het bedrijf moest na de oorlog van de grond af weer worden opgebouwd. En NS’ers hebben wel degelijk moed getoond.”

Het CJO heeft overigens op het laatste moment de posters aangepast. Aanvankelijk stonden er foto’s op van joden die op transport werden gesteld naar doorgangs- en vernietigingskampen. De foto’s wekten bij sommige oorlogsgetroffenen hevige emoties op.