Verlichte moslims die zichzelf en vooral hun meer behoudende geloofsgenoten niet sparen. Zo laten de sprekers aan de in 1997 opgerichte Islamitische Universiteit van Rotterdam (IUR) zich in een notendop omschrijven. Gisteren opende de universiteit -die overigens in Nederland nog niet officieel als universiteit is erkend- haar deuren voor het nieuwe academisch jaar. Tevens werd een nieuwe leerstoel aangekondigd voor de bestudering van de ”Islam in the West”.

Volgens Abdulwahid van Bommel, imam en coördinator van de leerstoel, is het „de eerste leerstoel op de Islamitische Universiteit die er echt toe doet.” Wat hem betreft worden straks op wetenschappelijk niveau indringende vragen behandeld. „Wat voor toekomst heeft de islam in Nederland? Zijn er rudimenten van de democratie in de islam te bespeuren? Of is de islam helemaal tegen democratie? Vragen die nu een echt wetenschappelijk antwoord kunnen krijgen.”

In Rotterdam werd gisteren weinig gewezen naar de xenofobe Nederlandse samenleving die geen andersdenkenden tolereert. Het waren vooral de moslims zelf die ervan langs kregen. Van Bommel: „Het is de bedoeling van de nieuwe leerstoel om de hand in eigen boezem te steken. Na veertien eeuwen islam zie je een zekere vanzelfsprekendheid optreden. Veel moslims in Nederland beschouwen zich als islamitisch omdat ze in een bepaald dorpje in het Rifgebergte zijn geboren. Het traditionele dorpsleven van die streken wordt hier voortgezet. Maar dat wil nog niet zeggen dat dit traditionele leven ook altijd gefundeerd is in de islam.”

Waar Van Bommel zich nog voorzichtig afvraagt of de islam en democratie te combineren zijn, is dat voor Abdulaziz Othman Altwaijri, directeur van de gezaghebbende islamitische culturele en wetenschappelijke organisatie Isesco, geen vraag meer. „De islam vraagt iedere moslim in vrede te leven, en niet in het domein van een ander te treden. Religie en politiek horen niet bij elkaar.” Het bestaan van een Nederlandse partij als de SGP, voor de Marokkaanse Altwaijri tot gisteren onbekend, keurde hij af. „Dat is idioot! Religie is iets voor het individu, niet voor de politiek.”

Ook het hoofdstuk van terrorisme was gisteren snel gesloten. Altwaijri: „Moslims zijn en deel van de samenleving in het land waar ze leven, in Europa net zo goed als in Amerika. Terroristische daden zijn het gevolg van een verkeerde godsdienstige interpretatie bij criminelen. Ze horen niet bij de islam.”

De Isesco, gevestigd in Rabat, betaalt een deel van de kosten die de leerstoel Islam in the West met zich meebrengt. Isesco wil volgens directeur Altwaijri de integratie van moslims in het Westen bevorderen. „Moslims moeten een deel van de samenleving worden in het land waar ze wonen. De vorming van islamitische getto’s juichen wij absoluut niet toe. Moslims in Europa moeten weten waar ze leven. Nederland is een land met democratische waarden en een liberaal leven. Dat betekent voor moslims een stuk aanpassing.”

De vraag is gerechtvaardigd in hoeverre de Islamitische Universiteit Rotterdam weerklank zal vinden onder veel in Nederland levende moslims. Een grote groep moslimallochtonen, vaak afkomstig uit de Marokkaanse bergdorpen, houdt er een orthodoxe leefwijze op na die veel verschilt van de sfeer die de IUR ademt.

Die vervreemding met een deel van de eigen achterban werd gisteren nog versterkt door prof. A. Zijderveld, die in een referaat inging op de overeenkomsten tussen orthodoxe calvinisten en bekrompen moslims. „Geen weldenkend mens zal het protestantisme associëren met de ultraorthodoxe calvinisten in de zogeheten biblebelt. Ik ben ervan overtuigd dat moslims meer van zich moeten laten horen en de mensen moeten vertellen dat dé islam net zo min bestaat als hét protestantisme. De mensen moeten weten dat veel moslims heel ver weg staan van de bekrompen orthodoxie, laat staan van de fundamentalistische haat en terroristische aanvallen.”