Volgens de amnestiewet kan zeker de helft van de 72.000 zielen tellende gevangenisbevolking vrijkomen. Maar afgelopen dinsdag heeft het Turkse constitutioneel hof artikel 1 van de controversiële amnestiewet ongrondwettelijk verklaard. Het eerste artikel verkort de gevangenisstraf van een aantal straffen met tien jaar. De gerechtelijke uitspraak is pas rechtsgeldig bij officiële publicatie, en dat kan nog maanden duren. Wat de beslissing van het hof in de praktijk gaat betekenen is dus nog niet duidelijk.

De coalitieregering ging in december 2000 al akkoord met een verregaande hervorming van het gevangeniswezen, maar de Turkse president Sezer weigerde in eerste instantie de daartoe benodigde amnestiewet te tekenen. Hij vond het verkeerd de wet te gebruiken om het aantal gevangenen in Turkije terug te brengen. Onder grote druk tekende hij uiteindelijk toch.

De amnestiewet voorziet in een strafvermindering van tien jaar voor gevangenen die voor 23 april 1999 zijn veroordeeld. Verkrachters, drugshandelaren en mensen die misdaden tegen de staat hebben gepleegd, zoals Koerdische separatisten en moslimextremisten, komen niet voor amnestie in aanmerking. De regering heeft de wet aangenomen om de overbevolking in de gevangenissen terug te dringen. Er moet een systeem komen met cellen waarin er slechts plaats is voor drie gedetineerden in een cel.

Tegen deze hervorming van het gevangeniswezen is in binnen- en buitenland geprotesteerd. De gevangenen vrezen dat ze bij een geïsoleerd cellensysteem overgeleverd zijn aan de willekeur van gevangenisbewakers. Honderden gedetineerden kwamen in oktober 2000 daartegen in opstand, onder meer door in hongerstaking te gaan. Op 19 december 2000 maakten de Turkse autoriteiten met harde hand een einde aan de opstand. Daardoor vielen meer dan dertig doden. De protesten zijn echter niet opgehouden.

Turkije ziet de amnestiewetgeving als een belangrijke stap in de richting van een oplossing van de veel bekritiseerde mensenrechtensituatie in het land. De EU betreurt echter het selectieve karakter van de amnestiewet. Om toe te mogen treden tot de EU zal Turkije stappen moeten nemen met het oog op de vrijlating van politieke gevangenen. Nabestaanden van vermoorde personen en slachtoffers zijn altijd fel gekant geweest tegen de wet.