Dat zei CDA-gedeputeerde H. van Waveren woensdag bij de provinciale start van de Open Monumentendag in de Grote of Maria Magdalenakerk in Goes. Hij overhandigde bij die gelegenheid een rapport over de stand van zaken bij de Zeeuwse kerken aan P. J. van Hecke, deken van de rooms-katholieke kerk in Zeeland, en ds. L. W. Wüllschleger, hervormd predikant van het protestants dienstencentrum in Goes.

Volgens Van Waveren hebben kerken en gemeentebesturen in het verleden te weinig samengewerkt bij het onderhoud van historische kerkgebouwen. Zij moeten niet langer met de ruggen naar elkaar toe blijven staan, maar gezamenlijk optrekken om een verder verval van de kerken tegen te gaan, aldus Van Waveren.

In Zeeland zijn 186 kerken aangewezen als rijksmonument. Daarnaast zijn er nog eens ruim honderd kerken die als historisch waardevol kunnen worden beschouwd. Van veel gebouwen geldt dat zij hard toe zijn aan een kleine of grotere opknapbeurt, aldus Van Waveren.

Het rapport dat door Van Waveren werd overhandigd, is op verzoek van het provinciebestuur opgesteld door de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ). Uit het onderzoek blijkt dat met name de kerkgebouwen van de rooms-katholieke parochies in Zeeuws-Vlaanderen er slecht aan toe zijn, aldus woordvoerder T. Veenstra.

De problemen bij de instandhouding van kerkgebouwen in Zeeland worden in de hand gewerkt door de ontkerkelijking. Minder kerkgangers betekent minder inkomsten, aldus Veenstra. „Voorheen was de kerk het hart van een lokale gemeenschap, tegenwoordig is dat niet meer het geval.”

Ook de migratie werkt in het nadeel van het onderhoud. „Jongeren trekken weg, ouderen blijven achter, maar zij beschikken vaak over te weinig draagkracht voor de kosten van een restauratie. Een plaatsje als Lamswaarde met 800 inwoners kan onmogelijk alleen de enorme kerk in het midden van het dorp onderhouden.”

Het hoge geboortecijfer in de naoorlogse jaren kon de ontkerkelijking in Zeeland lange tijd maskeren. Het beeld van Zeeland waar iedereen verbonden is met een kerk, klopt echter niet meer, aldus Veenstra. Het rapport signaleert dat de ontkerkelijking in Midden- en Noord-Zeeland het landelijk gemiddelde benadert.

Volgens Veenstra is de situatie van veel Zeeuwse kerkgebouwen „zeer nijpend.” Het Rijk moet wat hem betreft met geld over de brug komen. „Er zijn forse investeringen nodig, het water staat ons aan de lippen”, zegt hij.

Samenwerking tussen gemeenten, kerken en organisaties die zich met monumentenzorg bezighouden, is hard nodig, aldus Veenstra. „Met elkaar moeten zij plannen maken voor de exploitatie van de kerkgebouwen. Het komt voor dat een gemeentebestuur naarstig op zoek is naar een locatie voor een dorpshuis, terwijl het niet op de hoogte is van het feit dat de kerk ter plaatse met sluiting wordt bedreigd.”

Het zoeken naar nieuwe bestemmingen voor oude kerkgebouwen is niet eenvoudig, erkent Veenstra. „Als in Amsterdam een kerkgebouw leeg komt, kun je er eerder een galerie of een restaurant in vestigen dan in Hoofdplaat.”