Tot vorige week haalde Bangladesh (152 miljoen inwoners, vier keer Nederland) alleen de voorpagina’s wanneer er allesverwoestende overstromingen waren. Maar vorige week woensdag was er een andere reden: een serie van 459 (!) kleine bomaanslagen die verspreid over het hele land (in 62 van de 63 districten) afgingen. Ze kostten het leven aan twee burgers; ruim honderd mensen raakten gewond. De bommetjes gingen vrijwel gelijktijdig af, alsof de daders daarmee wilden zeggen: schat deze speldenprikken niet te gering in want we hebben dit land in principe in onze greep - kijk hoe wij deze explosies weten te orkestreren.

Wie die ”we” waren en wat ze wilden moest duidelijk worden uit folders die waren achtergelaten op de plaatsen des onheils - overheidsgebouwen, gerechtshoven, kantoren van kranten en tal van publieke locaties. De tekst daarop was ondertekend door leden van de radicaal-islamitische Jamaatul Moedjahedien Bangladesh (JMB), waarvan de leider, Bangla Bhai, al eerder tot een van de meest gezochte terroristen van het land was bestempeld. De tekst die de JMB op de folders had geschreven, bevatte de eis tot invoering van de sharia in Bangladesh -oftewel: talibanisering van het land- op straffe van meer en zwaardere aanslagen. Verder werden „Bush en Blair” (!) gewaarschuwd om islamitische landen (lees: Irak en Afghanistan) te verlaten.

De aanslagen hebben de autoriteiten en de bevolking diep geschokt: ’s lands geheime dienst bleek immers niet in staat om dit omvangrijke complot, waarbij toch honderden mensen betrokken moeten zijn geweest, voortijdig op het spoor te komen.

En sinds de 17e augustus zijn geruchten over vervolgaanslagen niet van de lucht. Zo circuleren er berichten dat radicale moslims moorden beramen op niet-islamitische geestelijke leiders in het land. Ook christelijke leiders en zendelingen zouden doelwit worden om het „christelijke Westen te treffen.” Verder zouden ook belangrijke religieuze gebouwen in de hoofdstad Dhaka -waaronder een hindoetempel, een rooms-katholieke kerk en een boeddhistisch klooster- in vlammen worden gezet.

Bangladesh beschouwt zich als een seculiere staat met een bevolking waarvan de meerderheid gematigd islamitisch is. Dat er in het land een ”islamitisch terroristenprobleem” zou zijn werd lange tijd door de autoriteiten ontkend. Pas in februari van dit jaar werd de JMB samen met een andere islamitische organisatie -de Jagrata Muslim Janata Bangladesh (JMJB)- verboden, en zelfs toen dacht men nog met lokale bewegingen van doen te hebben. Nu vermoedt (en onderzoekt) men of deze twee groepen toch banden hebben met internationale netwerken zoals al-Qaida.

Het zwakke antiterreuroptreden van premier Khaleda Zia en haar Nationalistische Partij van Bangladesh (BNP) werd ongetwijfeld ook veroorzaakt doordat haar vier partijen tellende coalitieregering steunt op deelname van twee kleine radicale moslimpartijen. Dat die sinds de verkiezingen van 2001 deel uitmaken van de regering verraadt al iets van de aantrekkingskracht die politieke islamitische bewegingen meer en meer hebben op de bevolking en het electoraat - alle ontkenningen van de regering ten spijt. De twee partijtjes worden ervan verdacht geheime contacten met moslimextremisten te onderhouden. Door te dreigen hun steun aan de coalitie van Khaleda te beëindigen, hadden (en hebben) ze de regering in de houdgreep.

Een ander signaal dat Bangladesh opschuift in radicaal-islamitische richting is de sterke groei van het aantal madrassa’s, religieuze scholen. In 1970 waren er daarvan nog slechts 1500, nu zijn dat er 8000! En dan hebben we nog niet eens de niet-geregistreerde madrassa’s meegerekend: hun aantal loopt in de tienduizenden. Net als in Pakistan worden deze madrassa’s ervan verdacht te fungeren als kweekschool van radicale heethoofden.

Doorgaans is het niet uitsluitend de radicaal-islamitische ideologie die op radicaliserende moslims aantrekkingskracht uitoefent. Er is in Bangladesh in ieder geval ook overduidelijk een ”push-factor” aan het werk, en dat zijn de schrijnende armoede en werkloosheid (die geldt voor bijna eenderde van de bevolking) waardoor met name grote groepen jongeren een uitzichtloos bestaan leiden. Bijna de helft van de bevolking leeft er onder de armoedegrens, het land geldt als een van de dichtstbevolkte landen in de derde wereld (981 per vierkante kilometer, ter vergelijking Nederland: 482 per vierkante kilometer) en -nog belangrijker- is een van de meest corrupte landen ter wereld.

Bovendien kent Bangladesh een lange traditie van politiek geweld en bestuurlijke chaos. Ook na de aanslagen van vorige week werd die voortgezet. Want in plaats van de handen ineen te slaan om het terroristische tij te keren, bekogelden regering en oppositie elkaar met beschuldigingen dat zij achter de aanslagen zouden zitten. Verder wist de grootste oppositiepartij van het land -de Awami League- niets beter te doen dan afgelopen weekend een algemene proteststaking te organiseren.

Ontwikkelingswerkers en ondernemers breken zich intussen het hoofd over de vraag wat Bangladesh’ toetreding tot de rij van door terrorisme geplaagde landen zal betekenen voor ’s lands economie. Nog meer aanslagen zullen immers het investeringsklimaat danig vergallen en buitenlandse investeerders op afstand houden. En dat is wel het laatste wat een straatarm land als Bangladesh kan gebruiken.