in zijn bijdrage aan de congresbundel voor het Christelijk-Sociaal Congres dat vrijdag wordt gehouden. Een samenvatting. Abraham de Geweldige had het gemakkelijk. De sociale problemen waren in zijn 19e-eeuwse dagen zo enorm, dat het benoemen van de sociale kwestie nogal eenvoudig was. Maar ook in onze tijd liggen de problemen voor het oprapen. Op een andere schaal: onze wereld is een dorp geworden. De armoede schrijnt, het geweld is zichtbaar en hoorbaar en het terrorisme is dagelijkse kost geworden.

Als ik mij beperk tot sociale kwesties in ons eigen land, dan zijn de problemen misschien minder schrijnend en levensbedreigend dan in de dagen van Kuyper. Maar we veroorzaken problemen door onze manier van samenleven. Door de manier waarop wij onze samenleving hebben ingericht. Wij zijn een rijk land, maar worstelen met de betekenis van arbeid. Met de vraag hoe wij werk kunnen combineren met onze andere verantwoordelijkheden. De levensloopregeling, waarover vorig jaar zoveel te doen was, lijkt achter de horizon te zijn verdwenen. En dat is meer dan jammer. We moeten zoeken naar nieuwe wegen om die regeling weer leven in te blazen.

Werk is een probleem geworden. Mensen willen zeker zijn van hun werk en zijn dat steeds minder. Maar tegelijk willen mensen graag snel stoppen met werken. Dat viel op bij de discussies over VUT en prepensioen. Ik heb ze als krantenlezer gevolgd.

Waarom slagen we er niet in om werk zo aantrekkelijk, interessant, uitdagend te maken dat mensen juist graag langer door willen gaan? Wanneer is eigenlijk de vraag: ”Hoe lang moet je nog?” normaal geworden? Veel mensen -zo blijkt telkens weer uit onderzoek- vinden hun werk belangrijk en plezierig. Blijkbaar gaat het op een gegeven moment ergens mis. En dat is een serieus maatschappelijk probleem, een ’sociale kwestie’. Wat doen wij eraan?

En dan is er de sociale zekerheid. De laatste jaren zijn de WAO en de WW op de schop genomen. Het gaat niet meer om een uitkering, maar om behoud van werk, om terugkeren naar werk. Maar waarom regelt de overheid de werknemersverzekeringen eigenlijk? Is dat niet vooral de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers zelf?

Dat raakt ook aan een ander probleem: dat van het vertrouwen. Het gaat mij om de vraag of wij onze samenleving baseren op vertrouwen in onze instituties en organisaties, of dat wij elkaar vanuit een fundamenteel wantrouwen bespieden.

Deze fundamentele problemen raken de architectuur van onze samenleving. En die architectuur is te veranderen. Dat bleek in de vorige eeuw. Het kan opnieuw. Ons land is aan renovatie toe.

Inspiratiebron
De oplossing van de sociale kwestie lag voor Kuyper in de verbinding tussen christendom en maatschappij. Ten diepste -zo was zijn maatschappijvisie- los je de problemen alleen maar op door bekering. Er is niks mis met het verbinden van wat je ten diepste drijft met de manier waarop je tegen de samenleving aankijkt. Het christelijk geloof is daarbij een belangrijke inspiratiebron. Tenminste voor mij.

Het christelijk-sociaal denken biedt de kaders voor een andere samenleving. We moeten mensen niet op zichzelf terugwerpen, maar hun de mogelijkheden geven hun verantwoordelijkheid werkelijk te nemen. Christelijk-sociaal denken biedt handvatten, maar vergt ook onderhoud.

De auteur is voorzitter van het CNV.