Voor de gelegenheid hebben honderden belangstellenden, een groot deel van niet-Nederlandse komaf, zich verzameld in de ruime hal van het Cultureel Educatief Centrum (CEC) aan de Amsterdamse Bijlmerdreef - pal naast de plek waar het gebouw zal verrijzen. Zelfs het NOS-journaal is present.

De muziek is al van verre te horen. Op een podium een koor. Felle kleuren, geestdrift. „He is the Lord!” Handgeklap. „Hallelujah!”

Twee meisjes met kroeshaar, de één vijf, de ander nog meer staartjes, proberen zich door de menigte te worstelen. Een Hollandse op leeftijd schiet snel een plaatje.

Er is vanmiddag ook alle reden om blij te zijn, onderstrepen de sprekers tijdens het officiële gedeelte. „Met het slaan van de eerste paal wordt een teken van hoop gegeven aan de duizenden migranten in de Bijlmer, die nu nog moeten samenkomen in parkeergarages en andere gebrekkige locaties.”

Het was Stichting de Bijlmerkerk die, ruim een jaar geleden, begon met het werven van fondsen en het zoeken naar mogelijkheden om de tientallen migrantenkerkjes in de Bijlmer aan ruimte te helpen. Haar „droom”: drie kerkelijke centra te bouwen, met in elk centrum verschillende kerkzalen, „zodat 45 kerken de ruimte krijgen om te groeien tot eer van God, tot opbouw van de kerk en tot zegen voor de samenleving.”

Eindelijk kwam een oplossing in zicht voor een nijpend probleem. Dat wil zeggen: het begin van een oplossing.

Stichting de Bijlmerkerk streefde ernaar 7 miljoen euro bijeen te brengen. „Een gigantisch bedrag. Maar 7000 x 1000 is al te overzien, zeker als dit door een plaatselijke kerk of gemeente bijeengebracht kan worden.”

Op 13 mei 2004 presenteerde de stichting zich op een persconferentie in de Bijlmer. Sindsdien is er veel gebeurd, en woensdag kon de eerste paal worden geslagen voor gebouw De Kandelaar. Het gaat om een project dat wordt gerealiseerd door de Amsterdamse woningbouwvereniging Rochdale, in samenwerking met stadsdeelraad Amsterdam-Zuidoost, Stichting de Bijlmerkerk en stichting De Kandelaar.

„We beleven vandaag een klein wonder”, zegt Rochdale-directeur Eugène van Wees in zijn toespraak. „Na jaren van voorbereidingen kan eindelijk de eerste paal de grond in.”

„Slaan we vandaag de eerste paal voor een kerk?” vraagt hij. Toch niet helemaal, is zijn antwoord. „In dit gebouw komen vijf kerkzalen, met een totaaloppervlakte van 1300 vierkante meter. Maar er komt meer in. De Kandelaar wordt een gebouw waarin je je complete leven kunt doorbrengen. Er komen kantoren in, vergaderruimtes, horecavoorzieningen, een kinderdagverblijf en 27 koopwoningen. Samen met het CEC-gebouw ontstaat er zo een sociale strip in De Bijlmer. Een sociaal-maatschappelijke reliboulevard. Het project De Kandelaar zal bijdragen aan een levendige buurt in de Bijlmermeer.”

Dat laatste vormt ook een van de belangrijkste redenen waarom de stadsdeelraad Amsterdam-Zuidoost haar medewerking aan het project verleent, zo beklemtoont voorzitter Elvira Sweet (PvdA). Gejuich stijgt op als ze wordt aangekondigd als „de moeder van Amsterdam-Zuidoost. Zij is onze enige moeder. Elvira verdient een kus.” Sweet, zelf allochtoon én christelijk, heeft duidelijk een plekje gekregen in de harten.

Door aan het project mee te werken balanceert het stadsdeel op het randje van wat juridisch kan, zo blijkt uit haar woorden. „Het was een kwestie van lange adem. Van grenzen verkennen, van grenzen verbreken.”

Uiteindelijk betaalt het stadsdeel echter niet mee aan de bouw van een kerkelijk centrum, maar aan de realisering van een gebouw waarvan vervolgens een gedeelte aan kerken wordt verhuurd. „Zonder de combinatie publiek-privaat is op dit gebied niets mogelijk.”

De stadsdeelraadvoorzitter benadrukt de belangrijke rol die de kerken spelen in het leven van de migranten in de Bijlmer. Juist zij zijn in staat om hun sociale isolement te doorbreken, zegt ze, om te peilen „wat mensen nodig hebben voor hun persoonlijke ontwikkeling.”

Sweet: „Mensen hebben me de laatste weken vaak gevraagd: Waarom moet de overheid zich hiermee bemoeien? We kennen in Nederland toch een scheiding tussen kerk en staat? Ik gaf dan altijd twee antwoorden. Eén: Dit gebied bestaat nu veertig jaar. Wie had ooit kunnen bevroeden dat er zo veel gemeenschappen zouden ontstaan? En in de tweede plaats: Als je constateert dat de rol die de kerken in het leven van mensen speelt zo groot is, is het dan niet van het grootste belang hen met al hun hebben en houden erbij te betrekken? En dan zeggen mensen: Ja, dat begrijpen wij.”

„Een sprookje werd werkelijkheid”, constateert mr. Cor Verkade, sinds 1 januari voorzitter van Stichting de Bijlmerkerk. De vastgoedontwikkelaar en docent op de Evangelische Hogeschool in Amersfoort is de opvolger van ds. Hans Eschbach, directeur van het Evangelisch Werkverband.

„Laatst liep ik op de Provada rond”, zegt hij, „een beurs voor vastgoedontwikkelaars. Kom ik tot mijn verbazing ook langs een stand van woningstichting Rochdale. En ligt daar een folder, met erin een citaat van mevrouw Dekker van Volkshuisvesting. Zij sprak haar vreugde uit over het feit dat zij de kerken in Amsterdam-Zuidoost zo zag groeien en bloeien. Nota bene: een VVD-minister die zegt hoe goed het is dat er kerken in de Bijlmer zijn. Laten we hopen dat de minister volgend jaar bij de opening van De Kandelaar aanwezig zal zijn om haar brief uit te leggen.”

Hoe staat het met de 7 miljoen euro? „We zijn er inmiddels achter dat we daarin te optimistisch zijn geweest”, zegt Verkade, desgevraagd. „Er is nu 6,5 ton binnen, en daar zijn we heel blij mee. Maar 7 miljoen is echt een onhaalbaar bedrag. Daarom is ons doel niet langer om zelf kerkelijke centra voor de migrantenkerken te realiseren en te financieren, maar om ondersteunend bezig te zijn.”

De stichting heeft nu een bankgarantie gegeven voor 2 ton. Mochten de huurders van De Kandelaar -waarin straks vijftien kerken een onderkomen krijgen, met elk zo’n 300 leden- ooit in gebreke blijven, dan staat de stichting ervoor in dat de huur toch wordt betaald. „En als over tien jaar blijkt dat die 2 ton ongebruikt kon blijven, en ik denk dat dit mogelijk is, dan gaan we die voor andere projecten in de Bijlmer inzetten.”

Ook de overige 4,5 ton wordt gebruikt voor nog op stapel staande projecten.

De kerken die een ruimte in De Kandelaar gaan huren, zijn overwegend Ghanese baptistenkerken, aldus Verkade. „De meeste wederdopers, één kinderdoper, zal ik maar zeggen. Maar echt: Dit zijn de meest orthodoxe kerken in de Bijlmer - en zij hebben de steun van de Nederlandse kerken hard nodig.”

Wanneer gaat het volgende project van start? „De Kandelaar wordt in december 2006 geopend. Laten we hopen en bidden dat medio 2007 de eerste paal voor het volgende gebouw de grond in kan.”