Dit bureau vergeleek twaalf Europese landen op onder andere de wachttijden voor behandelingen, de klantvriendelijkheid en de uitkomsten van zorg. Bij dit laatste moet gedacht worden aan bijvoorbeeld sterfte aan hartaanvallen na ontslag uit het ziekenhuis en het optreden van infecties door ziekenhuisbacteriën. Nederland eindigde in dit onderzoek op de eerste plaats, vóór landen als Duitsland, Zwitserland, Engeland, België en Frankrijk.

Wanneer de kwaliteit van de zorg zo hoog is, ligt het in de lijn der verwachting dat de kosten van zorg in Nederland ook ver uitstijgen boven andere landen. Maar dat is niet geval. De kosten van zorg in Nederland zijn lager dan de kosten van zorg in Duitsland en Zwitserland, de nummers twee en drie in het eerder genoemde onderzoek.

Kortom: de prijs-prestatieverhouding van de gezondheidszorg in Nederland is gunstig te noemen in vergelijking met andere landen. Maar dat verandert. De laatste jaren stijgen de kosten sterk. Daarom is de minister van VWS de zorgsector drastisch aan het reorganiseren. Een onderdeel van deze reorganisatie betreft de financiering van ziekenhuizen. Waar vroeger ziekenhuizen door de overheid vastgestelde vergoedingen kregen voor hun kosten, kunnen ziekenhuizen sinds begin dit jaar voor bepaalde ’producten’ zelf de prijs bepalen in onderhandeling met zorgverzekeraars.

Door deze marktwerking zou er meer concurrentie moeten ontstaan in de zorgsector, wat zou moeten leiden tot hogere kwaliteit en lagere kosten. Ook zorgverzekeraars moeten winst kunnen gaan maken en met elkaar gaan concurreren.Tegenstanders van dit idee wijzen terecht naar Amerika, waar marktwerking in de zorg ver is doorgevoerd. En daar blijkt dat de kosten van zorg niet lager, maar hoger zijn dan elders. Er is excellente zorg voor mensen die het kunnen betalen, maar de toegankelijkheid van de zorg en de gemiddelde kwaliteit is lager dan in de meeste Europese landen.

Maar moeten we zo ver gaan om marktwerking in de zorg ook ethisch gezien als een verkeerd idee te beschouwen? Is het immoreel om de gezondheidszorg als een markt te beschouwen, omdat het in de zorg gaat om het dienen van onze naaste? Betekent marktwerking per definitie het centraal stellen van economische motieven boven relationele en morele motieven?

Een dergelijke analyse gaat te ver. Mensen hebben in hun werk altijd de individuele opdracht God lief te hebben boven alles en hun naaste als zichzelf. Dat geldt niet alleen wanneer we in de zorg werken. Dat geldt ook wanneer we in het bedrijfsleven werken. We moeten ervoor waken het werken in de zorg te beschouwen als van een hogere morele orde dan andere ”goddelijke beroepen”.

Natuurlijk, de ideologie van de markt kan nooit onze leidende motivatie zijn in de zorg, net zo min als zij de leidende motivatie mag zijn in het bedrijfsleven. Maar wanneer onder marktwerking wordt verstaan het introduceren van prikkels om zorgorganisaties te stimuleren efficiënte en doelmatige zorg te leveren, is daar niets mis mee. En aangezien zorg geld kost, is het haast niet te vermijden dat er ook gezocht wordt naar financiële prikkels. Met name in ziekenhuizen is veel efficiencywinst te behalen, onder meer door invoering van slimme ict-toepassingen. Veel informatie in ziekenhuizen wordt nog op papier uitgewisseld.

Recent onderzoek wees uit dat er per jaar 1,3 miljoen fouten worden gemaakt bij de overdracht van informatie binnen de gezondheidszorg. Deze fouten leiden tot 1,4 miljard euro vermijdbare zorgkosten. Met dat geld hadden meer patiënten geholpen kunnen worden. In die zin is gebrek aan efficiency in de zorg niet slechts een economisch probleem, maar ook een ethisch vraagstuk. Wanneer we het beschikbare geld voor zorg verspillen door te weinig aandacht voor efficiency, schieten we tekort in onze morele opdracht onze naaste te dienen.

De auteur is ondernemer in de ict-sector en gemeenteraadslid.