De Europese Commissie praatte woensdag over een verklaring met daarin de precieze bepalingen die fungeren als kader waarbinnen het overleg zal plaatsvinden. De discussie duurde twee uur langer dan was voorzien. Dat illustreerde de toenemende weerstand tegen de eventuele aansluiting, op z’n vroegst over een jaar of tien, van de genoemde natie.

De primair verantwoordelijke commissaris voor de ontwikkelingen op dit terrein, de Fin Rehn, sprak na afloop van een „levendig, zeer politiek getint debat.”

Volgens sommige bronnen hebben vooral enkele collega’s van christen-democratische huize, onder aanvoering van de Luxemburgse Reding, de gelegenheid aangegrepen om te pleiten voor het toekennen van niet een volledig lidmaatschap, maar slechts een speciale, bevoorrechte status aan Turkije.

Uiteindelijk bestond er echter een meerderheid om de plannen, waartoe in december door de staatshoofden en premiers is besloten, ongewijzigd te laten. Rehn zei te verwachten dat ook de politieke leiders zelf, die het laatste woord hebben in deze kwestie, geen uitstel van het begin van de besprekingen wensen. „Ik heb geen enkele reden om te vermoeden dat zij zich niet aan hun woord zullen houden”, aldus de EU-bestuurder.

De stemming over de voortgang van de uitbreiding is veranderd na de referenda over de grondwet in Frankrijk en Nederland. Voor een deel van de burgers was het vooruitzicht dat Turkije op enig moment aanhaakt een overweging om nee te zeggen tegen het nieuwe verdrag.

De Franse minister van Binnenlandse Zaken, Sarkozy, die geldt als favoriet om in 2007 president Chirac op te volgen, herhaalde woensdag zijn standpunt dat na de opname van Bulgarije en Roemenië, waarover reeds beslissingen zijn gevallen, pas op de plaats moet worden gemaakt. De Duitse oppositieleidster Merkel, die waarschijnlijk in het najaar de verkiezingen wint en dan de huidige bondskanselier Schröder aflost, heeft ernstige bedenkingen tegen een volwaardige rol binnen de EU voor Turkije. Zij wil alleen een zogeheten geprivilegieerd partnerschap aanbieden.

Het onderhandelingsmandaat dat de Commissie heeft vastgesteld, vermeldt dat het beraad over de duizenden pagina’s met maatregelen die nodig zijn om de gemeenschappelijke wetgeving in te voeren, niet automatisch zal resulteren in het lidmaatschap. „Het gezamenlijke doel is toetreding, maar het betreft een proces met een open einde, waarvan de uitkomst niet op voorhand is gegarandeerd”, luidt in dit verband de tekst.

Slaagt Turkije er uiteindelijk niet in aan alle voorschriften te voldoen, dan zal Brussel ervoor zorgen dat het toch wordt „verankerd in de Europese structuren door de sterkst denkbare band.”

Opschorting van de besprekingen behoort nadrukkelijk tot de mogelijkheden bij een verslechtering van de mensenrechtensituatie in de kandidaat-lidstaat of bij gebeurtenissen die niet stroken met de democratische principes.

De aansluiting zal zeker niet aan de orde zijn voor 2014, zo hebben de regeringsleiders op hun top van eind vorig jaar besloten.