De problemen met de droogte in grote delen van Europa zijn zeker niet nieuw, hoewel de omvang ervan zeker dit jaar uitzonderlijk is. De oorzaken zijn het uitblijven van regenval in de voorgaande maanden, grootschalige onttrekking van watervoorraden ten behoeve van massatoerisme en landbouw en volgens veel milieuorganisaties ook klimaatveranderingen, die leiden tot „verwoestijning” van delen van Zuid-Europa.

SPANJE : Spanje beleefde in de afgelopen kwartalen ongekend droge tijden. Herfst en winter vormen in Spanje gewoonlijk de natte tijd, waarna de regen afneemt. Sommige plaatsen in het zuiden zitten ’s zomers met 1 millimeter al op de normale maandsom. Het uitblijven van de winterregens, zoals de laatste decennia vaker is voorgekomen, leidt in de navolgende hete en meestal droge zomer tot problemen met water, aldus het KNMI in De Bilt.

De jaren tachtig en het merendeel van de jaren negentig waren in Spanje uitzonderlijk droog. Bepaalde gebieden kregen gemiddeld over tien jaar 20 procent minder neerslag. Spanje kent echter grote variaties in de neerslag: in de metingen in Madrid sinds 1860 komen meer van zulke droogteperiodes voor, waarna het een tijd nat is. Ook na de droge jaren sinds 1981 volgden in 1996 en 1998 natte jaren. Gemiddeld hoort het grootste deel van Spanje toch tot de droogste regio’s van Europa.

Momenteel zijn veel waterreservoirs leeg of bijna leeg, het waterpeil in de rivieren is laag en de landbouw klaagt steen en been. Spanje kent overigens een omstreden systeem van waterdistributie met een onevenredige verdeling tussen de gematigde zones in het noorden en het droge zuiden. De huidige minister van Milieu wil dan ook ongebruikte kanalen weer heropenen en meer verbindingen aanleggen tussen rivieren en waterreservoirs in verschillende delen van het land.

PORTUGAL : De problematiek in Portugal is grotendeels vergelijkbaar met buurland Spanje. Momenteel heeft tweederde van Portugal last van de droogte. De bronnen van veel Portugese rivieren liggen overigens in Spanje en Portugese functionarissen hebben Madrid er al van beticht water te ’stelen’.

De grootste probleemgebieden zijn de zuidelijk provincie Alentejo en de vakantieregio Algarve. In sommige gebieden is de regenval in de herfst en winter sinds begin vorige eeuw niet meer zo laag geweest. De landbouwsector kampt met een enorme financiële strop en de sector heeft al bij Brussel aangeklopt voor financiële steun. De prijzen van landbouwproducten en van brandstof zijn als gevolg van de droogte fors gestegen.

ITALIE : In het noorden van het land wordt het water al schaars. Het heeft er al maanden nauwelijks geregend. De waterstand van onder andere de rivier de Po bevindt zich op een historisch dieptepunt, ook als gevolg van de mindere toevoer van smeltwater. Ook het peil van de meren daalt schrikbarend, met centimeters per dag. In het Comomeer is de waterstand 15 centimeter onder de standaardwaarde, terwijl het om deze tijd van het jaar een meter erboven hoort te staan.

De watervoorraden in het gebied zijn nog tot half juli voldoende. Als het niet snel gaat regenen - en dat is niet de verwachting - is er op korte termijn al niet meer voldoende water om de landbouwgebieden in het noorden van het land voldoende te bevloeien, stellen overheidsdiensten en de boerenorganisatie Coldiretti. De boerenorganisatie zegt te vrezen dat in delen van het land weinig zal overblijven van de oogst van rijst, maïs, bieten en veevoer.

Wegens de aanhoudende hitte, waarbij de temperatuur oploopt tot ver boven de 30 graden Celsius, hebben de koeien de eetlust verloren. Resultaat: de melkgift is al met ongeveer 10 procent gedaald. De hittegolf - door de aanvoer van zeer warme lucht uit Afrika - houdt volgens de meteorologische dienst nog aan. „Het ergste moet nog komen”.

De elektriciteitscentrales kunnen de vraag niet meer aan omdat steeds meer Italianen airconditioning aanschaffen om het in de hitte nog te kunnen uithouden. Daardoor dreigen blackouts, net als in 2003, toen delen van het land te maken kregen met stroomonderbrekingen waarmee de stroomproducenten overbelasting van het net wilden voorkomen. In dat jaar overleden tussen juni en september 20.000 mensen als gevolg van de enorme hitte, zo werd maandag bekend. Dat zijn er 12.000 meer dan aanvankelijk officieel werd aangenomen.

FRANKRIJK : In grote delen van het land heerst een hittegolf. Het ergst getroffen is het noordwesten, waar de thermometers al vele dagen temperaturen dik boven de 30 graden Celsius aangeven. In 28 van de bijna honderd departementen in het land hebben de autoriteiten maatregelen genomen om het waterverbruik te beperken. Door de geringe neerslag in de winter en het voorjaar staan tal van rivierbeddingen droog. Het grondwaterpeil ligt al onder het normale niveau.

Bij velen heeft de vrees postgevat dat de situatie nog catastrofaler wordt dan twee jaar geleden, toen 15.000 doden vielen als gevolg van de hitte. Daarom worden noodplannen geactiveerd om een dergelijke ramp te voorkomen.

Klimaatdeskundigen stellen dat het broeikaseffect in Frankrijk anderhalf maal zo sterk is als het gemiddelde in de wereld. Het zou daardoor best eens zo kunnen zijn dat er om het andere jaar zo’n hete zomer komt.

Net als in Italië hebben planten en dieren in de landbouw te lijden onder de droogte en het gebrek aan water. Als voorkomen moet worden dat de reusachtige maïsvelden in het land uitdrogen, moeten die intensief bevloeid worden, maar dat is een probleem, omdat het water schaars is. Volgens het ministerie van Milieuzaken is de toestand nog erger dan in 1976.