Verlaten straten. De ramen en gordijnen gesloten om de warmte buiten te houden. Elst straalt geen actieve houding uit op een hete zomerdag. Schijn bedriegt, zegt SGP-wethouder D. Prosman van de gemeente Rhenen. „Elstenaren zijn een hardwerkend volkje. Qua cultuur en sociale inslag passen ze heel goed bij Rhenen.”

Verreweg het grootste deel van het bijna 5000 inwoners tellende dorpje behoort al sinds mensenheugenis bij de stad. Slechts zo’n 120 woningen vallen tot eind dit jaar onder Amerongen. Een politieke machtsstrijd van bijna 300 jaar geleden is de oorzaak van de scheiding in het dorp.

Sinds 1717 vormt de Ted Vissersweg de grensstraat. De eerste strijd tussen Amerongen en Rhenen over de grenzen dateert al van 1659. Godart A. van Rheede, heer van Amerongen, voert dan een proces tegen de stad Rhenen. Uiteindelijk leidt de adellijke ruzie ertoe dat het dorp in tweeën wordt gesplitst.

De stemming over de gemeentelijke herindeling vorige week in de Tweede Kamer was voor SGP’er Van der Staaij reden om meteen de gemeentegrens aan de orde te stellen. De dorpen Maarn, Amerongen, Leersum, Doorn en Driebergen zullen per 1 januari de nieuwe gemeente Heuvelrug vormen. Als onderdeel van Amerongen maakte ook een stuk van Elst deel uit van dit plan. „Er is nu geen zinnig argument meer te bedenken om die grens te handhaven. Uit onderzoek blijkt dat er ook een duidelijk draagvlak bestaat onder de Amerongse inwoners van Elst om voortaan een ongedeeld Elst te kunnen vormen. De onderzoeken bieden geen duidelijk uitsluitsel voor de vraag naar welke gemeente de voorkeur vervolgens zou uitgaan, het lijkt ongeveer fifty-fifty te liggen.” Van der Staaij stelde voor Elst in z’n geheel bij Rhenen te voegen. Na wat lobbywerk sloten PvdA, VVD, GroenLinks, ChristenUnie en LPF zich hierbij aan.

Wethouder Prosman is tevreden. „Eindelijk komt er weer een logische begrenzing. Een aantal tactische bezwaren die het gescheiden dorp ervaart, los je nu op. Elst past heel goed bij Rhenen. Het grootste deel van het dorp is georiënteerd op de stad. Elstenaren vinden in Amerongen alleen maar het gemeentehuis.”

Met de toevoeging van Elst-West aan Rhenen komt de gemeente boven de magische 18.000 inwoners. Deze grens betekent dat de stad fulltimewethouders mag aanstellen. Of dit ook werkelijk gebeurt, hangt af van de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar. Wel zullen de drie wethouders dan als volledige arbeidskracht worden betaald.

Een kniezend Amerongen likt intussen zijn wonden. „Elst-West hoort al een aantal eeuwen bij Amerongen”, zegt burgemeester E. H. Haitsma van Amerongen. „Toen de herindeling er aan zat te komen, hebben we een enquête gehouden onder de bevolking. Hieruit bleek dat de helft bij Amerongen wilde horen en de andere helft bij Rhenen. Het maakt de bevolking blijkbaar niet veel uit. Maar de Kamer heeft het laatste woord. Hij heeft ingezoomd op Elst en de knoop doorgehakt. Wij moeten ermee leven.”

De kernen Elst en Amerongen blijven na de herindeling hun identiteit behouden, zegt Haitsma. „Gemeenten verdwijnen, gemeenschappen blijven bestaan. Er zal voor de gemiddelde Elstenaar niet veel veranderen.”

De bijna 300 jaar oude grenspaal aan de Ted Vissersweg in het dorpje Elst zal een herinnering worden aan een grijs verleden. Amerongen bereidt zich voor om op een waardige manier afscheid te nemen van ruim 350 inwoners. De ordinaire ruzie uit de 18e eeuw lijkt dan uiteindelijk toch in het voordeel van Rhenen te zijn beslecht. Wie het laatst lacht, lacht het best.