„Die peilingen geloof ik niet”, deed Van Heteren woensdag in deze krant nog optimistisch. Slechts 25 zetels voor haar PvdA? Ze kon het zich eenvoudigweg niet voorstellen. Inmiddels staan de sociaal-democraten op 23 zetels en is partijleider Melkert afgetreden. „Ik ben niet depressief, maar wel boos”, aldus de niet-gekozen kandidate. „Dit hebben we niet verdiend.”

Voor zittend VVD-kamerlid Wilders, nummer dertig op de VVD-lijst, zit er niets anders op dan -voorlopig althans- de werkkamer aan het Binnenhof te ontruimen. „Helder, hard en vernietigend”, noemt hij de uitslag. De VVD terug van 38 naar 23 kamerzetels. „Dit is veel erger dan ik in mijn slechtste dromen had verwacht. Ik had echt nog wel op 25 tot 30 zetels gerekend.”

In het kamp van de winnaars overheerst -uiteraard- de euforie. „Ongelooflijk mooi”, reageert CDA’er Mastwijk, die woensdag nog inschatte dat zijn partij maximaal 37 zetels in de wacht kon slepen. „Meteen na de eerste prognose van 41 zetels werd ik gebeld door Margreet Smilde, nummer 48 op onze lijst, die me feliciteerde. Twee tellen later bel ik haar terug. Ik zeg: Realiseer jij je wel dat jij nu ook in de Kamer kunt komen?”

„Dit is nooit vertoond in de Nederlandse geschiedenis”, reageert LPF-lid Hendrich op de 26 zetels voor zijn partij. Verkozen is de nummer dertig nog niet, maar het kamerlidmaatschap ligt zonder meer binnen handbereik. De nummer 1 van de lijst, Pim Fortuyn zelf, is er niet meer. Verder werd donderdagmorgen bekend dat waarschijnlijk twee of drie kandidaten zich om veiligheidsredenen terugtrekken.

En dus toog Hendrich donderdagmorgen alsnog vanuit zijn woonplaats Eindhoven naar Den Haag, waar de gekozen LPF’ers vergaderden. Een zegetocht? „We mogen als LPF trots zijn, dat zeker. Maar ik had, eerlijk gezegd, een uitslag van rond de 35 zetels verwacht. Opiniepeiler Maurice de Hond had dat ook voorspeld. Ik denk dat de ruzies binnen het bestuur van de stichting van de LPF -niet de fractie- negatief hebben gewerkt.”

VVD’er Wilders was donderdagmorgen niet bij de vergadering van de nieuwgekozen VVD-fractie. Toch verwacht hij na de formatie zijn rentree in de Kamer te kunnen maken. „De kans is groot dat de VVD ondanks het verlies gaat deelnemen aan een centrumrechtse coalitie met het CDA en de LPF. Ik denk dat wij dan zo’n zeven à acht bewindslieden mogen leveren. In dat geval zal ik weer in de Kamer komen.”

Mocht het CDA er toch voor kiezen om over links te gaan regeren, dan is het voor Wilders „definitief einde oefening.” Problematisch aan centrumlinkse samenwerking is echter dat die lijnrecht indruist tegen de uitspraak die de kiezers woensdag hebben gedaan. „Ikzelf ben om inhoudelijke redenen voor centrumrechts”, stelt Wilders. „Je kunt de LPF niet negeren en het mag best eens wat meer naar rechts. We hebben als VVD die rechterflank te weinig bediend.”

Hendrich van de LPF ziet het, net als Wilders, helemaal zitten: een rechts kabinet. In de jaren ’80 was hij actief voor de „kleinrechtse” RPF, maar die partij -nu opgegaan in de ChristenUnie- is hem veel te links geworden. Hendrich, die zich tevens vijftien jaar lang inspande voor het Leger des Heils, herkende zich sterk in de harde standpunten die Fortuyn betrok als het ging om de WAO of om veiligheid en defensie. Ook Fortuyns pro-Israël-houding sprak hem aan.

PvdA-kandidate Van Heteren gruwt alleen al van de gedachte aan een kabinet van CDA, LPF en VVD. „Wat gaat er dan gebeuren met de WAO? En met het stelsel in de gezondheidszorg? We zullen zien dat de solidariteit onder druk komt te staan.” Toch beseft ze dat de kiezer de politiek weinig andere mogelijkheden heeft gelaten. „Dit is democratie. De kiezer heeft gekozen en zal ook de verantwoording op zich moeten nemen voor de dingen die er nu gaan gebeuren.”

De politieke aardverschuiving motiveert Van Heteren zich voluit te blijven inspannen voor de PvdA en de sociaal-democratie. „Dat is nu meer dan ooit nodig, want we moeten de kiezers terugwinnen”, stelt zij. In eerste instantie richt ze zich weer gewoon op haar baan aan de universiteit, maar ze verwacht dat het „niet vreselijk lang” zal duren voor ze geroepen wordt de plaats van een vertrekkend PvdA-kamerlid in te nemen.

CDA’er Mastwijk reisde donderdagmorgen al vanuit Drenthe naar Den Haag. Als kamerlid zou hij zich het liefst met concrete portefeuilles bezig houden. „Verkeer, defensie, ruimtelijke ordening. De meer softe beleidsterreinen liggen mij minder. Maar met 43 fractieleden wordt de spoeling natuurlijk dunner. Iedereen wil wat te doen hebben. Anderzijds kun je je in allerlei onderwerpen wel grondiger verdiepen.”

Mastwijk kwam donderdagmorgen niet met Drentse peperkoek aan in de eerste vergadering van de nieuwe fractie. „Dat vind ik te rolbevestigend.” Wel kon hij goede sier maken met een uitspraak van zijn schoonmoeder: „Die CDA-leider Balkenende, die heeft het verdiend. Hij beledigt niemand, gooit nooit met modder, maar draagt gewoon zijn eigen standpunt uit.”