In totaal plannen nog zeven landen een referendum, waaronder Groot–Brittannië en Denemarken. De Deense premier Rasmussen lijkt in ieder geval al bereid de volksraadpleging in zijn land uit te stellen.

Premier Balkenende en de Franse president Chirac riepen donderdagavond in de besloten vergadering als eersten op tot de denkpauze. Over de duur daarvan is nog niets afgesproken. „We hebben een periode van nadenken nodig", stelde Balkenende, die verder pleitte voor een „nationaal en internationaal debat". „De zorgen van de kiezers leven ook elders, daarom is een brede reflectieperiode op zijn plaats".

Aan het begin van de vergadering gaven Balkenende en Chirac op verzoek van de Luxemburgse premier en huidig EU–voorzitter Juncker uitleg over de redenen voor de afwijzing van de grondwet in Nederland en Frankrijk. Volgens Chirac hebben zijn landgenoten tegen de grondwet gestemd „uit angst voor de toekomst".

Balkenende heeft benadrukt dat Nederland de grondwet heeft afgewezen vanwege de te snelle uitbreiding van de EU, de hoogte van de Nederlandse bijdrage aan Europa en „het verlies van soevereiniteit". Dat stelde hij ook al op de avond van het Nederlandse referendum.

Chirac heeft donderdag verder gepleit voor een speciale top van regeringsleiders over de toekomst van de Unie. Daarin past volgens Chirac ook een voorlopige rem op de uitbreiding van de Unie, omdat Europa daar intern nog niet is op voorbereid. Daarvoor kreeg hij nog geen steun van zijn collega EU–leiders.

Met hun gezamenlijke verklaring over de reflectieperiode hebben de EU–leiders naar buiten toe een zekere eenheid uit, alvorens zij vrijdag de zware discussie aan moeten gaan over de Europese begroting van 2007 tot en met 2013. Mede vanwege het Nederlandse verzet tegen de hoge contributie eist Balkenende een forse korting op de nettobijdrage aan Europa.

Een laatste voorstel van Luxemburg om Nederland een jaarlijkse korting van 460 miljoen euro te geven, door lagere btw–afdrachten aan Brussel en compensatie voor de kosten van douanepersoneel in de haven van Rotterdam, is volgens Balkenende „echt niet toereikend". „Hier kunnen we echt niet mee uit de voeten".

Balkenende ging donderdag niet in op de vraag of hij bereid is een veto uit te spreken tegen de EU–begroting als Nederland geen hogere korting krijgt. „Laten we positief blijven. Ik zie graag een akkoord waar wij ons in kunnen herkennen". De premier wilde ook niet zeggen welk bedrag voor hem wel acceptabel is, uit angst voor gezichtsverlies als hij dit niet haalt.

Nederland lijkt één van de lidstaten te worden die de grootste bezwaren op zullen voeren tegen de begrotingsvoorstellen. Daarnaast wil Groot–Brittannië nog steeds niet weten van een afbouw van de automatische korting van tweederde op de Europese contributie.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Straw dreigde donderdag voor de derde keer met een veto als Londen de korting of ’rebate’ op moet geven. In het laatste Luxemburgse voorstel wordt de rebate bevroren op het huidige bedrag van 4,6 miljard euro per jaar. Londen wil niet verder gaan dan een gebaar in de richting van de tien nieuwe lidstaten van de EU door hen niet mee te laten betalen aan de Britse korting.

Een sombere Juncker schatte de kans op een akkoord woensdag nog erg gering in. Donderdag stelde hij „meer en meer realistisch" te zijn over de haalbaarheid van een akkoord.