Minister Donner ligt opnieuw onder vuur. Het is immers weer fout gegaan met een TBS’er. Een gevaarlijke crimineel ontsnapte vorige week op het drukke Utrechtse Centraal Station aan zijn begeleider. Inmiddels is hij weer gearresteerd nadat hij (naar alle waarschijnlijkheid) een oudere man heeft vermoord. Zowel de dader als zijn slachtoffer was alcoholist.Ook bij vorige affaires laaiden de emoties hoog op. Een jaar geleden werd een Chinees meisje uit Eibergen door een voortvluchtige TBS’er ontvoerd en misbruikt. Al gauw wordt dan geroepen dat het proefverlof voor deze mensen moet worden afgeschaft.

Nu geldt inderdaad dat in het verleden te optimistisch gedacht werd over het behandelen van delinquenten. Door intensieve gedragstherapieën, aangevuld met medicijnen, zouden velen van hen weer op het rechte pad terecht kunnen komen, zo meende men.

In de praktijk bleek nogal eens dat delinquenten meer psychologisch inzicht hadden dan hun behandelaars. Sommigen waren er althans heel handig in om hun behandelaars te misleiden en zich beter voor te doen dan ze in werkelijkheid waren.

Inmiddels zijn we in Nederland door schade en schande wat wijzer geworden. Ook al zijn er allerlei medicijnen beschikbaar gekomen die de menselijke geest beïnvloeden en beschikken therapeuten over een hele trukendoos om opvattingen en gedragingen van mensen bij te sturen, toch houden de behandelmogelijkheden een keer op. Dat besef begint thans wat meer door te dringen.

Een aantal TBS’ers is door wat voor oorzaken dan ook zo gestoord, dat ze helaas onverbeterlijk zijn. Die zijn te gevaarlijk om vrijgelaten te worden en zullen voor de rest van hun leven opgesloten moeten blijven. Dat is een zwaarwegende conclusie, maar het is niet anders.

Dat TBS’ers, al dan niet begeleid, met proefverlof mogen, is op zich normaal. Het is niet verstandig om mensen die jarenlang opgesloten zaten, in één keer vrij te laten. Maar de vraag is wel wie er wanneer met proefverlof mag. Zijn de regels daarvoor nog steeds niet te ruim? Op dat punt zou minister Donner in de Kamer het vuur na aan de schenen gelegd moeten worden.

Daarbij komt dat er ten aanzien van het toezicht op mensen die TBS gekregen hebben, een bepaald spanningsgebied bestaat tussen de bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de rechter en die van de kliniek waarin ze opgenomen zijn. Gezien het feit dat TBS een ingrijpende vorm van vrijheidsberoving is, die tot iemands dood kan duren, is het nodig dat de rechterlijke macht hierbij betrokken is.

Een rechter is echter wel juridisch geschoold, maar niet opgeleid als psycholoog of psychiater. Om te beoordelen in hoeverre iemand nog steeds een gevaar is voor de maatschappij, moet hij afgaan op de adviezen van de behandelaars. Tegelijkertijd heeft hij zijn eigen verantwoordelijkheid.

Wellicht verdient het aanbeveling de verantwoordelijkheden van de behandelaars meer te beklemtonen en de rol van de rechter een marginaal karakter te geven. Maar dat vereist wel dat die behandelaars geen softe figuren zijn die gauw geneigd zijn te geloven in de goede bedoelingen van de aan hun zorg toevertrouwde TBS’ers.