Of is het pessimisme van de Luxemburgse kabinetsaanvoerder alleen een tactische zet in het onderhandelingsspel? De 50-jarige christen-democraat beschikt onder zijn collega’s over veruit de meeste ervaring op het hoogste Europese niveau. Hij kent de kneepjes van het vak. In 1991 was hij als minister van Financiën al prominent betrokken bij het opstellen van het Verdrag van Maastricht. Aan hem zal het niet liggen. Als híj de partijen niet op één lijn weet te krijgen, zou iemand anders daar zeker niet in geslaagd zijn.

Diplomaten sluiten niet uit dat Juncker met zijn opmerkelijke uitlating alleen maar poogt de druk op de spelers aan tafel verder op te voeren. Een echec kunnen zij zich, na de tegenslag van het nee bij de referenda in Frankrijk en Nederland, niet veroorloven en dus zijn er concessies nodig. Vooralsnog toont geen van hen echter veel bereidheid daartoe. Daarom zijn hoe dan ook de vooruitzichten allerminst rooskleurig.

Vanavond praten de deelnemers aan het beraad over de impasse rond de grondwet. Voorzitter Barroso van de Europese Commissie heeft het roer omgegooid. Pleitte hij aanvankelijk voor het vervolgen van het ratificatietraject, thans dringt hij aan op een pauze. Die biedt de gelegenheid voor een breed debat over het hoe en wat met de verdere eenwording en over ook bijvoorbeeld de definitieve geografische grenzen van het verenigd Europa. „Een snelle reparatie zit er nu eenmaal niet in”, stelde Barroso woensdag op een persconferentie vast.

„In de tussentijd zijn er twee prioriteiten: groei en werkgelegenheid”, voegde hij hieraan toe. Daarbij rijst de vraag of er na de afwijzing van het constitutioneel verdrag nog animo bestaat om de daartoe noodzakelijke economische hervormingen tot stand te brengen. In Frankrijk vormden de aversie tegen liberalisering van markten en de vrees voor mogelijke afbraak van sociale verworvenheden juist voorname overwegingen voor kiezers om tegen te stemmen.

Barroso riep de politieke leiders van de 25 landen op hoe dan ook een deal te forceren over het budget van de Unie, het onderwerp dat voor morgen op de agenda prijkt en dat vele vergaderuren, wellicht tot diep in de nacht, zal vergen. Een beeld van eensgezindheid acht hij dringend nodig om het vertrouwen van de burger in het Europese project te herwinnen. „Blijft succes uit, dan zal de EU wegglijden in een permanente crisis en in een situatie van verlamming”, waarschuwt de Portugees.

Juncker liet blijken dat wat betreft de hoogte van de uitgaven een oplossing binnen handbereik ligt. Het plafond voor de periode 2007 tot en met 2013 zal waarschijnlijk een niveau hebben van 1,06 procent van het gezamenlijk nationaal inkomen. Dat is ver onder de oorspronkelijke plannen van de Commissie, die opteerde voor 1,24 procent.

Barroso betreurt de bezuinigingen die over de hele linie worden toegepast, met daardoor naar zijn overtuiging te weinig geld voor dringende zaken als innovatie en onderwijs, maar hij vindt dat in de omstandigheden van dit moment alles beter is dan geen akkoord.

Hij geeft verder in overweging desnoods een niet volledig afgerond besluit te nemen met daarbij de afspraak het hele pakket in 2008 opnieuw te bespreken.

De problemen zitten vooral aan de andere zijde van het financiële plaatje, bij de verdeling van de lasten. Belangrijkste struikelblok betreft de weigering van de Britten om te praten over een beperking van hun bevoorrechte positie op het punt van de contributie aan de gemeenschappelijke kas. Zij krijgen sinds 1984 op elke, volgens de normale spelregels, te betalen euro automatisch een korting van 75 procent.

De regering in Londen wenst geen aanpassing daarvan zolang het aandeel van de landbouwsteun in de begroting van ruim 40 procent -een wanverhouding in haar ogen- niet neerwaarts wordt gecorrigeerd.

Juncker stuurde woensdagavond de leiders een nieuw compromisvoorstel toe, dat de basis vormt voor de finale onderhandelingen. Daarin oppert hij de zogeheten rebate van het Verenigd Koninkrijk niet af te bouwen, maar te bevriezen. Die suggestie besprak hij dinsdag al met premier Blair en die reageerde ook daarop volstrekt afwijzend.

Barroso hamert erop dat het VK een offer moet brengen om unanimiteit te kunnen bewerkstelligen. Maar hij noemt in dat verband ook Nederland. Dat beoordeelt de verlaging van de jaarlijkse afdracht van 350 tot 500 miljoen euro als te mager. De Tweede Kamer heeft premier Balkenende woensdag nog eens op het hart gebonden dat hij met een veel forser bedrag dient thuis te komen.

Volgens Juncker zit dat er echt niet in. Zijn jongste bod bevat wat plussen en minnen, maar levert per saldo weinig extra’s op. De minister-president krijgt dan ook een zware dobber om de door het kabinet zelf opgeschroefde verwachtingen in te lossen.

Het voorzitterschap van Jean-Claude Juncker eindigt op 30 juni. Twee doelen bereikte hij in de achterliggende maanden al: een herziening van het stabiliteitspact en een nieuwe versie van de zogeheten Lissabon-strategie, gericht op versterking van de economie.

Of hij zijn derde doel, overeenstemming over de meerjarenbegroting, eveneens realiseert, valt te betwijfelen. Cynisch merkte hij woensdag op dat hij dat dossier met plezier overdraagt aan zijn opvolger. Dat is immers Tony Blair. Als de top mislukt, zal die ongetwijfeld gelden als de hoofdschuldige daarvan. Vervolgens mag hij zelf proberen de scherven te lijmen.