Een aantal Zweedse intelligentsia stelt voor dat de monarchie met Carl Gustaaf aan zijn einde is gekomen. De koning mag zijn tijd nog uitdienen, maar voor zijn dochter Victoria zal geen ruimte meer zijn als koningin.

Nu debatteren de Zweden wel vaker over hun vorst, maar dit keer lijkt het allemaal wat serieuzer. Een groep van 24 ondertekenaars plaatste namelijk een manifest van bovengenoemde strekking in de Dagens Nyheter. Kort gezegd komt het erop neer dat ze vinden dat Zweden, als het recht wil doen aan de democratisch tijdgeest, de monarchie moet afschaffen en dient over te stappen op een republiek.

Frappant dat de oproep juist verscheen daags voor de viering van de Zweedse nationale dag 6 juni, waarop het ontstaan van het koninkrijk Zweden in 1523 feestelijk wordt herdacht. Het is overigens niet voor het eerst dat de Zweedse monarchie ter discussie staat. Ook die is product van nationale geschiedenis, omstandigheden en volksaard. De Zweedse monarchie heeft er lang over moeten doen voordat ze zich een heel eigen rol in het staatkundige bestel wist te verwerven.

Toen koning Carl Gustaaf in 1976 met hostess Silvia Sommerlath trouwde, ging de positie van de monarchie met sprongen vooruit. Ze behield allure en werd populairder dan ooit. Maar ook dat met ups en downs. Vorig jaar liet Carl Gustaaf zich tijdens zijn staatsbezoek aan Brunei nogal positief uit over de autocratische heerser van het sultanaat, met als gevolg dat heel progressief denkend Zweden over hem heen viel. Men spoorde de koning aan afstand te doen van de troon ten gunste van dochter Victoria. Anderen wensten met onmiddellijke ingang de invoering van een republiek.

Uiteindelijk liep de affaire met een sisser af. Het optreden van de koninklijke familie tijdens de tsunami in december -die talloze Zweedse gezinnen trof- bracht het imago van Carl Gustaaf in een opwaartse beweging.

Een en ander neemt niet weg dat dochter Victoria (27) sinds een paar jaar wordt klaargestoomd voor het koningschap. In dat kader bezocht zij, net als overigens het Deense kroonprinselijke paar, Australië. Victoria opende daar in haar eentje tentoonstellingen en woonde allerlei voorstellingen bij. Na afloop van haar tiendaagse tournee bracht zij het gastland hulde met de uitspraak dat Zweden en Australiërs nog veel van elkaar kunnen leren.

Verwoed zeiler
De Noorse koning Harald V heeft zijn werk weer opgepakt en wel op een glorieuze dag. Hij nam dinsdag deel aan de festiviteiten voor de honderdjarige onafhankelijkheid van het land - op 7 juni 1905 splitste Noorwegen zich af van het verbond met Zweden.

Koningsgezinde Zweden begonnen spontaan te applaudisseren toen de koning in zijn open auto de boulevard op reed richting het parlement. De 68-jarige vorst was er twee maanden tussenuit geweest voor twee hartoperaties. De koning, een verwoed zeiler, oogt nu als vanouds fit en schijnt het goed te maken. De eerste operatie verliep goed, maar door complicaties was negen dagen later een tweede ingreep nodig.

Tijdens het ziekbed nam de 31-jarige kroonprins Haakon de taken waar. In december 2003 werd bij koning Harald blaaskanker geconstateerd. Hij werd succesvol geopereerd, waarna hij stopte met roken.

De Noorse koning staat minder ter discussie dan zijn buurman Carl Gustaaf. Hij werd op 21 februari 1937 geboren op het landgoed Skaugum nabij Oslo. Als enige zoon van kroonprins Olav (de latere koning Olav V) en kroonprinses Märtha was hij de eerste prins die in 567 jaar (!) in Noorwegen werd geboren.

De kinderjaren van prins Harald in Noorwegen verliepen vredig, totdat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Toen Duitsland Noorwegen op 9 april 1940 binnenviel, ontsnapte hij met zijn moeder en twee oudere zusjes naar Zweden. Daarna trok het gezin naar de VS, waar het tijdens de oorlog verbleef. In 1945 keerde hij terug naar Noorwegen.

Na zijn middelbare school ging prins Harald naar het Opleidingscentrum voor Noorse Cavalerieofficieren, waarna hij zijn militaire opleiding vervolgde aan de militaire academie. Hij werd op 21 september 1957 kroonprins, toen zijn vader koning Olav V werd. Na het voltooien van zijn verplichte militaire dienst ging de kroonprins voor verdere studie naar Oxford. In 1968 trouwde Harald met Sonja Haraldsen uit Vinderen, in de kathedraal van Oslo. Daarmee werd zij kroonprinses. Het huwelijk deed het nodige stof opwaaien. Sonja was immers een burgermeisje. Het paar had intussen wel negen jaar gewacht alvorens zij toestemming voor hun huwelijk kregen.

Koning Harald besteeg de troon in 1991, na het overlijden van zijn vader. Hij had met zijn 53 jaar al geruime tijd in de koninklijke wachtkamer gezeten. Het Noorse koningspaar heeft twee kinderen: Märtha Louise (1971) en Haakon Magnus (1973).

Het huwelijk van Haakon veroorzaakte eveneens commotie. Mette-Marit was serveerster en housepartybezoekster, had hasj gerookt en bezat een kind uit een eerdere relatie. Zij trouwden in 2001 uit liefde en het stel is inmiddels ongekend populair. Uit dit huwelijk werd vorig jaar prinses Ingrid Alexandra geboren.

Prinses Märtha trouwde in 2002 met de auteur Ari Behn. Zij hebben twee dochters: Maud Angelica en Leah Isadora.

Ten tijde van de geboorte van Haakon was troonopvolging voorbehouden aan mannen. Al was zijn zuster Märtha twee jaar ouder, prins Haakon Magnus werd bij zijn geboorte dus de troonopvolger. De Noorse grondwet is nadien gewijzigd en ook vrouwen kunnen nu de troon erven.

Dat is ook in Zweden het geval geweest. Daar werd de wet gewijzigd nadat Victoria’s broer Carl Philip ter wereld kwam, waardoor niet langer het mannelijk geslacht bepalend was om de troon te bezetten.

Agenda
Prinses Laurentien opent dinsdag 14 juni in Zeist het zesde Civil Society-congres. In een toespraak zal de prinses als oprichter en voorzitter van de stichting Lezen en Schrijven ingaan op het congresthema, ”Passie en Professionaliteit”.

De president van Chili, Ricardo Lagos, brengt met zijn echtgenote Luisa Duran de Lagos van dinsdag 14 juni tot donderdag 16 juni een officieel bezoek aan Nederland. Het bezoek zou in april plaatshebben, maar moest toen worden uitgesteld.

Koningin Beatrix opent woensdagmiddag 15 juni in Utrecht de eerste Jantje Beton Sprankelplek.

Woensdagavond 15 juni opent de Koningin het Muziekgebouw aan ’t IJ te Amsterdam.