Dat constateren zowel gedetineerden zelf als bewaarders en medewerkers van de reclassering uit het hele land. Hun conclusies zijn in een zwartboek opgenomen. Dat document is onder meer op initiatief van Tweede-Kamerlid De Wit van de SP totstandgekomen.

Mensen die met de nieuwe situatie te maken hebben, benadrukken dat er bijna niets meer van resocialisatie terechtkomt. Ze stellen dat „het straffen van criminelen is niet meer gericht op hun voorbereiding op terugkeer in de maatschappij.”

De mensen die aan het zwartboek hebben meegewerkt concluderen dat het merendeel van de gedetineerden na vrijlating aan zijn lot wordt overgelaten. In tegenstelling tot vroeger is bijvoorbeeld geen begeleiding voor onderdak, uitkering en werk meer geregeld. Daardoor storten de meesten zich direct na hun vrijlating weer in de criminaliteit om zich staande te houden. En dat levert weer onveiligheid voor de samenleving op.

Ook de scholingsmogelijkheden van gevangenen zijn flink beperkt. „De regering lijkt niet geïnteresseerd in echte veiligheid, maar in veiligheidsgevoel”, menen de samenstellers, verwijzend naar het gevangenisregime, dat sinds vorig jaar is versoberd.

De bezuinigingen van ongeveer 240 miljoen euro vorig jaar hebben ook ernstige gevolgen gehad voor de veiligheidssituatie binnen de gevangenismuren, zeggen bewaarders en gedetineerden. Door het terugschroeven van de kosten is het dagprogramma van vijftien naar negen uur teruggebracht. Dat heeft een zeer grote invloed op het dagelijks leven van zowel de gedetineerde als de bewaarder. Een cipier uit Noord-Holland schrijft: „De contacten met gedetineerden zijn nagenoeg tot nul gereduceerd.”

Ervaringen van gedetineerden bevestigen dat beeld. Uit Sittard melden gevangenen dat het contact met de bewaarders veel minder is geworden. „Nu hebben ze minder snel in de gaten dat er iets broeit.” Een gevangene uit Breda schrijft: „De afstand tussen gedetineerden en personeel wordt groter en groter. Alles wordt onpersoonlijker, wat veel meer agressie met zich meebrengt.”