Dat schrijft dr. H. Meijer, docent Internationale Organisaties en Betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen, in zijn boek “Indische rekening. Indie, Nederland en de backpay–kwestie 1945 – 2005”. Het boek is dinsdag gepresenteerd in militair tehuis Bronbeek in Arnhem. Het verslag is de eerste studie in het kader van het onderzoeksprogramma Van Indië tot Indonesië, dat het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) uitvoert in opdracht van het ministerie van VWS.

Meijer raadpleegde honderden archieven en andere bronnen, om een zo objectief mogelijk beeld te kunnen schetsen van wat bekend is geworden als de backpay–kwestie: de vraag of gouvernementsambtenaren en KNIL–militairen hun achterstallig salaris en pensioen over de jaren dat zij in de oorlog niet konden werken wegens bezetting en internering, uitbetaald moesten krijgen.

Nederland is het enige land ter wereld dat deze kwestie niet direct en loyaal heeft afgehandeld na de Tweede Wereldoorlog, aldus Meijer.

Werknemers van bedrijven in voormalig Nederlands–Indië kregen wel uitbetaald, net als militairen van de Koninklijke Marine. Vooral de vergoeding voor die laatste groep, immers ook in overheidsdienst maar uit een ander potje betaald, heeft veel leed en pijn veroorzaakt onder repatrianten. Volgens Meijer staat de backpay–kwestie, die in de loop der jaren een ereschuld werd, ook nu nog model voor alle Indische onvredegevoelens die met de als ondermaats ervaren behandeling in Nederland te maken hebben.

Direct na de oorlog heerste er een geest van tucht en ascese in het berooide Nederland, stelt de Groningse docent. „De doorsnee Nederlander kon zich maar moeilijk een voorstelling maken van het leven in de kolonie, laat staan van de ellende die de voormalige rijksgenoten in de Oost tijdens de Japanse bezetting hadden ondergaan. Men was over het algemeen minder begaan met hun lot”. Angst voor financiële problemen en de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië zorgden ervoor dat achtereenvolgende kabinetten de zaak voor zich uit konden schuiven.

De regering vond dat het (Nederlandse) koloniaal bewind moest betalen, maar dat had geen geld. Na de onafhankelijkheidsverklaring bestond de backpay–kwestie niet meer voor het nieuwe Indonesië. Hoewel de Tweede Kamer na 1950 nog enkele malen aandacht vroeg voor de zeer armelijke omstandigheden van repatrianten, wisten diverse kabinetten met juridische argumenten uitbetaling te voorkomen.

Pas in de jaren zeventig kreeg Nederland belangstelling voor het leed van de oud–Indiëgangers. In 1981 keerde de overheid een smartengeld van 7500 gulden uit aan bepaalde groepen Indische overlevenden, maar dat bedrag stond niet in verhouding tot de oorspronkelijke claim. Voor de politiek was de kous daarmee af. De Indische gemeenschap nam er geen genoegen mee, maar veel voorvechters van de backpay–kwestie waren ondertussen te oud geworden om harde actie te voeren. Ook een in 2000 uitgekeerde schadeloosstelling voor de weinig hartelijke ontvangst destijds in Nederland – Het Gebaar–, was niet meer voldoende om de wrok bij de Indische gemeenschap weg te nemen, aldus Meijer.

Meijer wil geen oordeel vellen over de gebeurtenissen. „Mijn boek toont de naoorlogse houding in Nederland tegenover het koloniaal verleden. En het valt niet te ontkennen dat de backpay–kwestie integraal onderdeel is van de mentaliteit van de Indische gemeenschap. Het is daarom goed dat de regering in 2000 heeft besloten onderzoek te laten verrichten naar deze zaak, die verdwenen was uit het collectieve geheugen van de Nederlandse, niet–Indische samenleving”.