Vooral het moment van de aanslag zorgde ervoor dat de hele Russische bevolking in korte tijd realiseerde dat ze nog steeds in een onveilig land woont. Donderdag vierden de Russen de belangrijkste publieke feestdag van het jaar, de dag van de overwinning op het fascisme, het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Dit is de dag bij uitstek dat het Kremlin zijn verdedigings- en veiligheidsfunctie aan de bevolking demonstreert. Overal in het land hebben er militaire parades plaats en wijden gezagshebbers mooie woorden aan het heroïsche verleden en de grote successen van het Russische leger en de veiligheidstroepen.

De belangrijkste parade was zoals altijd te zien op het Rode Plein in Moskou en werd vol pracht en praal afgenomen door de Russische minister van Defensie Sergej Ivanov. Vervolgens sprak president Poetin de genodigde militairen en veteranen toe met lovende woorden, allemaal rechtstreeks uitgezonden op de belangrijkste Russische televisiezenders door het gehele GOS.

Juist op dat moment ontplofte er een fragmentatiebom ruim 1500 kilometer verderop, in de Dagestaanse stad Kaspiissk, tijdens een lokale militaire parade. De slachtoffers waren vooral kinderen en leden van de fanfare.

Het nieuws en de aangrijpende beelden met veel bloed drongen al snel door tot de landelijke televisiezenders, die hun feestelijke toon al snel moesten aanpassen. De Kremlinleiders waren zichtbaar aangeslagen. Waarschijnlijk niet zozeer vanwege het aantal doden -er vallen dagelijks dodelijke slachtoffers in de noordelijke Kaukasus- maar wel vanwege het wel zeer onhandige moment.

Poetin was gedwongen zijn verdere toespraken die dag te koppelen aan de bloedige gebeurtenissen in het zuiden van het land en moest daarmee feitelijk erkennen dat hij de situatie in zijn land niet onder controle heeft.

De duidelijk gespannen president vergeleek de daders met fascisten die op vergelijkbare wijze moeten worden aangepakt. En hij noemde hen terroristen, wat in Rusland synoniem is aan Tsjetsjeense rebellen. Vervolgens stuurde hij het hoofd van de Russische veiligheidsdienst, Nikolaj Patroesjev, naar de plaats des onheils en riep vrijdag uit tot nationale rouwdag in Dagestan. Tenslotte liet hij zijn openbaar aanklager Vladimir Oestinov verklaren dat de daders zullen worden opgepakt en veroordeeld.

Maar iedereen in Rusland weet dat dergelijke verklaringen nauwelijks betekenis hebben. Er vinden al jaren onderzoeken plaats naar bomaanslagen op de Kaukasus, maar tot nu toe zijn nog maar weinig daders opgepakt, laat staan veroordeeld. Sterker nog, het aantal bomaanslagen is de afgelopen maanden alleen maar toegenomen. En die van donderdag kon zelfs plaatshebben, ondanks de extra scherpe veiligheidsmaatregelen die gelden op een nationale feestdag.

Ook in het hoofdzakelijk door moslims bewoonde Dagestan vinden regelmatig aanslagen plaats. Deze zijn meestal gericht tegen de aanwezige Russische militairen en politie of de nauw met de Russen samenwerkende Dagestaanse autoriteiten. Maar deze zijn niet altijd politiek gemotiveerd.

In het aan de Kaspische Zee gelegen Dagestan bestaat namelijk ook een sterk en goed georganiseerde misdaad die grote delen van de economie beheerst, waaronder de lucratieve kaviaarproductie. Vooral sinds Poetins aantreden, die vastbesloten is de orde in het land met harde hand te herstellen, is de confrontatie tussen autoriteiten en de maffia sterk toegenomen.

Slechts een minderheid van het uit tientallen nationaliteiten bestaande Dagestan wil zich daadwerkelijk van Rusland afscheiden. Sommigen van hen, vooral de aanhangers van de radicaal-islamitische stroming wahhabisme, werken daarbij nauw samen met de Tsjetsjeense rebellen. Zij streven naar een moslimfundamentalistische staat die zich zou moeten uitstrekken van de Zwarte Zee tot de Kaspische Zee.

In augustus 1999 deden deze Dagestaanse groepen in samenwerking met de Tsjetsjeense rebellen een poging om deze staat daadwerkelijk gestalte geven. De Tsjetsjenen vielen met duizenden Dagestan binnen, daarbij ondersteund door de plaatselijke bevolking. Dit vormde een van de twee belangrijkste aanleidingen voor het Kremlin om de Tweede Tsjetsjeense Oorlog te beginnen, die inmiddels alweer bijna drie jaar duurt.

De andere reden vormde de serie bomaanslagen op flatgebouwen, die meer dan 300 burgers het leven kostte. Een van deze appartementen bevond zich in Dagestan zelf. Hoewel er mensen zijn opgepakt, zijn de daadwerkelijke daders nooit geïdentificeerd en veroordeeld.

De tot nu toe grootste bomaanslag in Dagestan, die in 1996 is gepleegd op een appartementencomplex in de Dagestaanse stad Kaspiisk is eveneens nooit opgehelderd. Daarbij vonden 68 mensen de dood, voornamelijk Russische militairen.

Ook in Tsjetsjenië zelf en buurrepublieken als Noord-Ossetie en Ingoesjetië vinden regelmatig bomaanslagen plaats zonder dat de daders ervan worden opgespoord en berecht. Nog op 28 april vielen er zeven doden bij een aanslag op de markt van Vladikavkaz in Noord-Ossetië. Terwijl Poetin vorige maand tijdens zijn jaarlijkse ’State of the Nation’ nog verklaarde dat de situatie op de Kaukasus en in Tsjetsjenië inmiddels volledig onder controle is, lijkt het er eerder op dat het Kremlin de grip het gebied steeds meer kwijtraakt.