Naar blijkt was aan de soldaten niet de voor operaties in het hooggebergte nodige dikke kleding uitgereikt. Ook hadden de leidinggevenden geen oog gehad voor de weerberichten, en negeerden zij adviezen van de plaatselijke politie die hen bij herhaling waarschuwde voor een op til zijnde storm. Inmiddels zijn drie direct verantwoordelijke commandanten op non-actief geplaatst en wankelt ook de generaal die leiding geeft aan het regiment van het stadje Los Angeles, waar de omgekomen soldaten hun dienstplicht vervulden. Zij zullen mogelijk voor een krijgsraad moeten verschijnen. Hoewel de regering van president Ricardo Lagos alles in het werk stelt om de hervormingsgezinde legercommandant generaal Juan Emilio Cheyre de hand boven het hoofd te houden, eist een groeiend aantal parlementsleden zijn aftreden.

De tragedie die zich voltrok in de heuvels van de Antuco-vulkaan gaf aanleiding tot een brede discussie over het nut -of het ontbreken daaraan- van de dienstplicht. Het nationale debat vindt plaats in het kader van de campagne voor de presidentsverkiezing van november aanstaande. De voornaamste kandidaten reisden gezamenlijk naar Los Angeles om medeleven te betuigen met de nabestaanden. In koor verklaarden zij dat de dienstplicht in Chili zijn langste tijd heeft gehad.

Aan de andere kant van het Andesgebergte, in Argentinië, gaat de discussie juist de andere kant uit. Daar gaan stemmen op om de dienstplicht opnieuw in te voeren als middel om jongeren uit achtergestelde gezinnen een deugdelijke vorming te geven waarmee zij zich later beter in de samenleving kunnen handhaven.

Argentinië maakt in 1994 een einde aan de dienstplicht. Dit gebeurde nadat in de kazerne van het stadje Zapala in Patagonië een jonge soldaat door uit de hand gelopen pesterijen van zijn superieuren om het leven was gekomen en in het geheim was begraven. De ouders van de rekruut kregen vervolgens te horen dat hun zoon was „gedeserteerd.” Tijdens het parlementair onderzoek dat op het incident volgde maakte het Argentijnse leger melding van een ongewoon hoog aantal deserteurs. Hierop besloot de regering in Buenos Aires de dienstplicht in zijn geheel af te schaffen. Argentinië heeft sindsdien een beroepsleger.

In Chili werd bekend dat de meeste slachtoffers van de recente tragedie afkomstig waren uit minder bedeelde gezinnen. Van oudsher komen telgen uit financieel sterkere families alleen in de krijgsmacht als vrijwilliger of wanneer zij voor hun ouders onhandelbaar zijn. Landmachtcommandant Cheyre wees er bij herhaling op dat bijna 70 procent van de jaarlijkse instroom aan rekruten al op vrijwillige basis geschiedt. „Het is onze bedoeling om het percentage dienstplichtigen geleidelijk naar nul terug te brengen. Op deze manier ontstaat er op natuurlijke wijze een beroepsleger”, aldus de generaal. Maar senator en voorzitter van de parlementaire mensenrechtencommissie Jaime Naranjo wil hier niet op wachten. „Er is nu een geheel nieuwe situatie ontstaan. Het kan niet zo zijn dat gezinnen hun zoons aan de zorg van het leger toevertrouwen en hen overleden terugkrijgen. Het is dus tijd om de bestaande wetgeving te herzien”, aldus de afgevaardigde.

Reeds voor de tragedie aan de voet van de Antuco-vulkaan waren er drie dienstplichtigen van de lichting 2005 tijdens oefeningen om het leven gekomen. „Er is hier sprake van een onrustbarend patroon. De krijgsmacht schiet ernstig te kort in zijn zorg voor jonge mensen”, vindt senator Naranjo. De regering van president Lagos staat in principe niet afwijzend tegenover het idee van een beroepsleger. Minister van Defensie Jaime Ravinet verklaarde dat een herziening van het rekruteringsstelsel inderdaad tot de mogelijkheden behoort. „Wel zou ik met de discussie hierover nog even willen wachten tot er meer duidelijkheid bestaat over de precieze toedracht van de tragedie bij Antuco”, aldus de bewindsman.

Wat de regering in elk geval wil verhinderen is dat de verontwaardiging over het gebeurde zijn weerslag vindt op legercommandant Juan Emilio Cheyre, die er als geen ander voor gezorgd heeft dat het eertijds nog voor de burgersamenleving gesloten leger van Chili zich kon aanpassen aan de democratische tijd.

Cheyre baarde eind vorig jaar nog groot opzien door openlijk en zonder reserves afstand te nemen van oud-dictator Augusto Pinochet, wiens handelingen hij „fout en misplaatst” noemde. Ook aanvaardt generaal Cheyre namens de landmacht de institutionele verantwoordelijkheid voor hetgeen er aan mensenrechtenschendingen plaatshad in Chili ten tijde van de militaire dictatuur. De generaal liet er geen misverstand over bestaan dat het leger destijds fout is geweest en het recht niet in eigen hand had mogen nemen. In tegenstelling tot zijn voorgangers kan Cheyre geen enkel begrip opbrengen voor de omstandigheden die tot de val van de democratie in 1973 leidden. „Wat er ook gebeurt, het leger hoort zich geen rol in de politiek aan te meten”, aldus Cheyre.

In de nu ontstane discussie over het al dan niet handhaven van de dienstplicht wil de legercommandant zich dan ook niet mengen. „Dat is een zaak die ons wel aangaat maar waarin wij zullen handelen op basis van de instructies die regering en parlement ons aanreiken”, aldus de generaal.