ROME - Seizoensarbeid in de landbouw steunt in grote delen van Italië op illegale zwartwerkers, die onderbetaald worden en een miserabel onderkomen hebben. Deze praktijk is het gevolg van de toevloed van Chinese levensmiddelen op de Europese markt.plattekst rafelen (u20,1,0( Ze plukken ruim acht uur in de felle zon druiven, tomaten en andere groenten en fruit voor het luttele bedrag van 25 euro. Ze hebben geen contract en zijn in de helft van de gevallen illegaal binnen de landsgrenzen. Dat is de situatie van veel seizoensarbeiders, vaak dagloners, in belangrijke Italiaanse landbouwgebieden.

Volgens een onderzoek van Artsen zonder Grenzen -een organisatie die je eerder zou verwachten in Afrika dan in Italië- worden vooral in Zuid-Italië illegale arbeiders ingezet. Slechts 4 procent beschikt over een arbeidscontract. Artsen zonder Grenzen sprak met 770 van hen en kreeg een goed beeld van de situatie in de Italiaanse landbouw. Negen van de tien dagloners zijn mannen van rond de dertig jaar. De meesten komen uit Afrika, met name uit landen van onder de Sahara.

Het arbeidsaanbod is vrijwel onuitputtelijk. Het oogstseizoen, waarbij de meeste mensenhanden nodig zijn, komt grofweg overeen met de periode waarin immigranten uit Afrika de overtocht over de Middellandse Zee wagen. Voor veel geld -vaak een paar duizend dollar- worden ze door mensensmokkelaars in kleine, gammele bootjes naar Italiaanse wateren overgebracht.

Daarbij gaat het overigens hard aan toe: jaarlijks verdrinken honderden mensen na het kapseizen van hun boot of ze sterven door uitputting. In de meeste gevallen worden de -veelal- economische bootvluchtelingen bij het zuidelijk gelegen eilandje Lampedusa, Italiaans grondgebied dat het dichtst bij Noord-Afrika ligt, door de Italiaanse kustwacht opgepikt.

Ze worden in een tijdelijk opvangcentrum geplaatst, velen dienen een asielaanvraag in om daarna in de illegaliteit te verdwijnen. Een kwart van de illegale arbeiders in de landbouw werkt volgens Artsen zonder Grenzen hangende zo’n asielaanvraag.

De toestand waarin de arbeiders leven is schrijnend. Velen wonen in ontruimde, vervallen gebouwen, die op de nominatie staan om te worden gesloopt. Het merendeel leeft met z’n vieren op een kamer. Een op de drie deelt zijn matras met een collega. Over stromend water beschikt de helft. De toestand werkt ziekten in de hand. Maar liefst 93 procent van de dagloners stopt noodgedwongen na gemiddeld anderhalf jaar met werken wegens hun verslechterde gezondheid.

Kennelijk is de toevloed van immigranten echter voldoende om voor vervanging te zorgen. De ”onvervangbare motor van de Italiaanse landbouw”, zoals Artsen zonder Grenzen deze arbeiders noemt, houdt de landbouw van Italië concurrerend. Als een van de weinige sectoren van de economie -die zich officieel in recessie bevindt- maakt de landbouw een groei door. Vorig jaar steeg de totale opbrengst met 10 procent. Dat meldde de Italiaanse minister van Landbouw recent.

Hij voegde eraan toe dat die toename leidde tot een gemiddelde stijging van het boereninkomen met 5 procent. De groei schiep ook 23.000 nieuwe banen, maar het is niet bekend of de minister daaronder de onderbetaalde en illegale zwartwerkers rekent.

De sterke positie van de Italiaanse landbouw is geen overbodige luxe, gezien de moordende buitenlandse concurrentie. Vorig jaar kwamen bijvoorbeeld voor het eerst Chinese conserventomaten op de Italiaanse markt, het ingrediënt voor de topping van pizza’s en pastasausen. Het is de groentesoort waarin Italië van oudsher een sterke positie heeft.

Het zo veel mogelijk buiten de boeken houden van de arbeidskosten is een wijdverbreid gebruik, dat niet alleen illegale dagloners uit Afrika betreft. Volgens een vakbond werkt op Sicilië in de landbouw alleen al 40 procent van de arbeiders zwart. Het is de enige manier om de loonkosten enigszins binnen de perken te houden. Het is echter ook een vorm van oneerlijke concurrentie ten opzichte van andere Europese landen, waar de overheid strenger controleert op zwartwerken.

De Italiaanse autoriteiten lijken het geen prioriteit te vinden om de situatie te verbeteren, omdat zij waarschijnlijk beseffen dat de legalisering van de positie van zwartwerkers of de afroming van het aanbod de Italiaanse landbouw in gevaar brengen.

De oppositie is wel verontwaardigd. Zij noemt de toestand op het platteland „vergelijkbaar met de situatie waarin dagloners werkten en leefden aan het eind van de negentiende eeuw.”