Daarmee stelde ’s lands grootste politieke partij, het CDA, woensdag de grenzen aan het spreidingsbeleid van scholieren, waarover de Onderwijsraad een advies heeft uitgebracht. De raad vindt dat scholen samen met de gemeente afspraken moeten maken over integratie van leerlingen. Dat moet in de wet worden vastgelegd.

Daarbij mag de gemeente scholen dwingen mee te werken aan spreiding van leerlingen. Om gemeenten het laatste woord te geven bij de verdeling van witte en zwarte leerlingen over de scholen is een wetswijziging nodig. De minister wilde nog niet zeggen of zij zover wil gaan.

De meeste politieke partijen reageerden positief op het advies van de raad. Het spoort goed met het idee van de PvdA, waarin de gemeente een zogeheten Leerling Populatieplan kan maken gebaseerd op de voorkeuren van ouders. De gemeente kan van voorkeuren afwijken als zij dat nodig vindt voor een goede spreiding. Werken scholen niet mee aan de verdeling van zwarte en witte leerlingen, dan kan de gemeente ingrijpen.

De VVD vindt dat er snel regels moeten komen voor scholen en gemeenten. De liberalen vinden niet dat de gemeente meteen een stok achter de deur moet hebben om onwillige scholen mee te krijgen, maar heeft daartegen geen principiële bezwaren.

Momenteel ligt er al een wetsvoorstel van PvdA en LPF bij de Tweede Kamer waarin staat dat scholen en gemeenten verplicht zijn niet–vrijblijvende afspraken te maken over integratie van leerlingen. Ook kunnen scholen erop worden afgerekend als ze onvoldoende aan integratie doen.

Van der Hoeven („dit advies komt mij verdaaid goed uit") heeft nooit leerlingen op basis van afkomst willen spreiden, maar aan de hand van hun (taal)achterstand. Ook op dit punt sluit het advies van de Onderwijsraad bij haar uitgangspunten aan. De raad oordeelt dat aparte wachtlijsten voor allochtone en autochtone leerlingen op de basisschool juridisch niet door de beugel kunnen. Dat komt neer op discriminatie naar ras.

Rotterdam liet daarop weten te stoppen met de gescheiden wachtlijsten voor allochtone en autochtone leerlingen. Basisschool De Pijler in Rotterdam begon een paar jaar geleden met gescheiden ljsten om het aantal zwarte en witte leerlingen in evenwicht te kunnen brengen.

In de integratieplannen kunnen gemeeente en scholen zelf beslissen in hoeverre ze de spreiding van leerlingen ten koste willen laten gaan van de vrijheid van ouders om zelf een school uit te kiezen. Ook moeten scholen en gemeente zelf in de gaten houden in hoeverre hun plan witte leerlingen de gemeente uitjaagt.

Het christelijk onderwijs ziet niets in dwang. De praktijk heeft al uitgewezen dat ouders toch hun eigen keuze maken, vindt de Besturenraad, de vereniging van het christelijk onderwijs. Ook de Onderwijsbond CNV stelt de keuze van de ouders voorop. Daarom heeft het geen zin een witte school te dwingen achterstandsleerlingen op te nemen. Dat jaagt de witte kinderen alleen maar weg. Zowel de Besturenraad als de Onderwijsbond ziet meer in goede voorlichting en overtuiging van ouders.

Uit een woensdag eveneens verschenen onderzoek blijkt dat niet meer dan één op de vijftien Nederlandse gemeenten (7 procent) spreidingsbeleid uitvoert. Elf procent van de gemeenten overweegt daar iets aan te doen. De overgrote meerderheid voert echter een dergelijk beleid niet en is dat ook niet van plan. Het was de eerste keer dat alle Nederlandse gemeenten werden bekeken.

Volgens het Landelijk Bureau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR) blijft spreiding van leerlingen die een taal– of leerachterstand hebben, een vorm van rassendiscriminatie als het doel is om integratie te bevorderen. Die kritiek nemen Van der Hoeven en de Onderwijsraad met een korreltje zout. „Het criterium is achterstand", zei de minister. „Dat geldt zowel voor autochtonen als allochtonen. Achterstand heeft geen kleur".