Daarnaast leer je het begrip ”gereformeerd” opzij te zetten en in de eerste plaats te kijken naar een aantal bijbelse uitgangspunten. Op die manier kun je het Woord nog steeds vinden en dingen leren die wij in de ’oude gereformeerde traditie’ uit het oog verloren hebben.

In zijn christelijke oriëntatie is Noord-Amerika een niet erg gereformeerd continent. Dat is het ook nooit geweest. In de begintijd van de Verenigde Staten waren er Jonathan Edwards en een aantal anderen, maar hun invloed is altijd klein geweest en beperkt tot de oostkust. In de christelijke natie Amerika is de evangelische stroming altijd de sterkste macht geweest. In het begin zetten de methodisten de toon, in de twintigste eeuw gevolgd door de baptisten.

Canada heeft zelfs nog minder gereformeerde wortels. De anglicaanse en rooms-katholieke kerken -de zogeheten ”High Churches”- hebben het beeld bepaald. De vroege methodisten van Canada gingen samen met een aantal anderen om de United Church te vormen. Dit kerkgenootschap is nu een broeinest van sociaal-democratische en mensenrechtenorganisaties.

Begroeting
Toen ik eens in Winnipeg was, had ik een uur rondgelopen op zoek naar de baptistenkerk voor ik tot de ontdekking kwam dat die was veranderd in een slecht verzorgd gazon met een bord ”te koop” erop. Omdat ik bijna te laat was voor de morgendienst, liep ik een United Church binnen. De oudere kosters verzekerden me dat er een traditionele dienst zou worden gehouden.

Toen ik in een van de oude houten banken ging zitten, draaiden de mensen voor me zich om en begroetten me hartelijk. Dat is bijna standaard in iedere kerk in Noord-Amerika, een aantal oude gereformeerde kerken uitgezonderd: de mensen zullen je open en zonder aarzeling ontvangen en groeten. Ze vertelden me dat ik er zeker van kon zijn dat predikante Stella een uitstekende boodschap zou hebben die morgen. „Maar de Schrift leert duidelijk dat vrouwen niet mogen leren of preken in de kerk”, vertelde ik de verraste kosters toen ik de kerk verliet. Ik kreeg het typisch Noord-Amerikaanse antwoord op alle principiële conflicten: „Iedereen mag zijn eigen mening hebben.”

De meeste kerken met een gereformeerde achtergrond zijn liberaler in hun theologie geworden dan de evangelischen. De hoofdstroom van de presbyterianen is er het voorbeeld van. Toen zij liberaliseerden halveerde hun ledenbestand ook, en de gebleven hoofden zijn bijna allemaal grijs. Veel oude genootschappen zijn gehergroepeerd in zogeheten ”Community Churches”. Zonder uitzondering missen ze allemaal een leerstellige ruggengraat. Ze vormen een allegaartje van ideeën en geloven.

Ik was eens in een Community Church in Montreal, waar de morgendienst tamelijk traditioneel leek. Toen ik ’s avonds terugkwam, zag ik tot mijn verbazing een rij atletische jonge mannen opgesteld voor in de kerk. Het bleek dat het hockeyteam die avond een peptalk ging geven!

Oppikken
Terwijl de conservatieve en evangelische rechtervleugel in de Verenigde Staten uit bijna 20 procent van de bevolking bestaat, is het in Canada zelfs geen 5 procent. Wie gebruikt de King James Version nog? Nu wordt de lijst van kerkgenootschappen nog korter. Een aantal ouderwetse baptisten zoals de Particular Baptists -te vergelijken met de Engelse Strict Baptists- en enkele conservatieve Brethren Churches doen het nog.

De Independent Fundamental Baptists zijn de eersten die ik opzoek in het telefoonboek als ik in een nieuwe stad kom. In New Orleans liet de predikant een van zijn ’broeders’ ons op zondag tweemaal oppikken bij ons hotel in het centrum om ons naar een twintig minuten verderop gelegen kerk aan de andere kant van de Mississippi te brengen! Daden zeggen meer dan woorden.

De hymns zijn nog steeds ouderwets, de prediking is er ondubbelzinnig: Je moet wedergeboren worden door het geloof, door Christus alleen.

Wat de gereformeerde mensen irriteerde, was de directe methode. Ben je gered? vragen ze. Ja of nee? Alle soorten grijs daartussenin zullen hen niet bevredigen. Ze willen dat je de zaken zo bekijkt.

Kan hun methode zalig maken? Niet in zichzelf, maar het kan zeker een helende druk uitoefenen op onze gereformeerde lijdelijkheid.

Prof. dr. A. A. Moens, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Simon Fraser University bij Vancouver, Canada