Dat blijkt uit een onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) dat maandag is bekendgemaakt. Het CPB concludeert dat verkeer dat gemakkelijk kan uitwijken naar tijdstippen buiten de spits, dat vanwege een kilometerheffing inderdaad zal doen. Files zouden het beste kunnen worden aangepakt door een heffing op drukke snelwegen en door de aanleg van nieuwe wegen op plekken waar dat niet te duur is.

Een door de overheid ingestelde werkgroep, de commissie-Nouwen, werd het vrijdag eens over een kilometerheffing, waarvan de hoogte zal afhangen van het tijdstip waarop en de plaats waar de auto rijdt en hoe schoon en zuinig het voertuig is. De invoering van het rekeningrijden zou volgens de commissie moeten beginnen rond dertig stedelijke knooppunten waar het fileleed en de milieuvervuiling het grootst zijn. Pas in 2012 of 2014 kan de heffing landelijk van kracht worden.

Oud-Philips-topman R. Pieper uitte maandag in een EO-radioprogramma ernstige kritiek op het plan van de commissie. Invoering van kilometerheffing op een aantal knelpunten leidt volgens hem tot versnippering. „Een landelijke oplossing wordt dan onmogelijk. Je krijgt die dertig regio’s nooit onder één noemer.” Door deze benadering verschuiven Haagse politici de problematiek naar de steden en de regio’s, vindt hij.

Pieper, die in 2000 onderzoek deed naar kilometerheffing, noemde het voorstel van Nouwen om de heffing pas in 2012 landelijk in te voeren, „niet serieus.” Landelijke kilometerheffing is volgens hem al sinds 2000 technisch mogelijk. „De technische vraag wordt door deze commissie dus vrij onbenullig beantwoord. De politiek lijkt er langetermijnwerk van te gaan maken, en daar spreekt geen politieke urgentie uit.”

Nouwen zei in een reactie in hetzelfde radioprogramma de uitspraken van Pieper niet te herkennen. Volgens hem komt er zeker een landelijk systeem.

Het CPB stelt verder in zijn onderzoek dat vooral het bedrijfsleven baat heeft bij een heffing op drukke snelwegen. Voor een doorsnee onderneming gaat het om een winst van 125 tot 150 euro per werknemer per jaar. Voor bijvoorbeeld transport- en bouwbedrijven kan dit bedrag oplopen tot 500 à 1000 euro.

De gevolgen voor huishoudens lopen uiteen. Een forens die ’s ochtends en ’s avonds enkele heffingspunten passeert, moet het meest betalen. Het gaat in sommige gevallen om enkele honderden euro’s per jaar, aldus het CPB. Maar een dergelijke forens bespaart volgens het planbureau wel veel tijd. Bovendien bestaat de kans dat werkgevers de kilometerheffing zullen betalen.

Tolheffingen dragen volgens het CPB nauwelijks bij aan het verminderen van het aantal files. Voor een bijdrage aan de financiering van nieuwe wegen scoort tol niet beter dan de motorrijtuigenbelasting. De Londense variant van rekeningrijden zou in de vier grote Nederlandse steden geen positief effect sorteren, aldus het planbureau. In Londen moeten automobilisten die de stad binnenrijden 7,50 euro per dag betalen.

Het Centraal Planbureau ziet daarnaast weinig in zogenoemde vlakke heffingen, ofwel het betalen van een vast bedrag per kilometer. Het wegverkeer neemt wel met 20 procent af, omdat veel mensen niet langer de auto pakken om bijvoorbeeld kennissen te bezoeken. Dat betekent een maatschappelijk verlies, meent het CPB. Als bovendien de hoeveelheid verkeer afneemt, dalen de opbrengsten uit de heffing.