Het zonlicht valt op het Dachau-monument; twee rijen coniferen van zo’n 60 meter lang met een wandelpad ertussen. De Nederlandse en de Amerikaanse vlag, nog niet gehesen, bewegen zachtjes in de wind.

Zo’n twintig kinderen krijgen bij de Amerikaanse vlag instructies van hun schooljuf, die voordoet hoe straks de kransen en de rozen voor het defilé moeten worden overhandigd. Overlevenden van het kamp en hun familieleden schudden elkaar als oude bekenden de hand. „Hoe gaat het met Joep?” informeert een van hen.

De echtgenote van een van de overlevenden inspecteert de kransen. „Gelukkig”, zegt ze, „er ligt er een van de gemeente Amsterdam. Bij de eerste Dachauherdenking waren ze hun krans vergeten. Zo’n blamage; mijn man is nog steeds boos.”

Voor haar man is het een wonder dat hij de dag mag beleven. „Ik zei vanmorgen tegen Truus: Zestig jaar geleden woog ik nog minder dan de helft.”

Pim Reijntjes van de Vriendenkring van oud-Dachauers wijst de overlevenden op het portret van prins Bernhard. Het staat aan de voet van de mast van de Nederlandse vlag. „De prins was onze beschermheer”, zegt hij. „We herdenken hem met respect.”

Een glimlach van herkenning breekt door op het gezicht van de overlevenden wanneer de beschrijving van de kampbevrijding van schrijver Ed Hoornik wordt voorgelezen. „Gisteren nog brulde een kampcommandant: Wie nog leeft, moet zich melden. Nu sta ik oog in oog met een Amerikaanse militair.”

Een vertegenwoordiger van de Amerikaanse strijders brengt een boodschap over van president Bush. „De overgebleven kampen roepen ons op tot verzet tegen het kwaad. De holocaust laat zien dat het boze present is in deze wereld. Maar er is altijd hoop”, meldt de wereldleider vanuit het Witte Huis.

Vertederde blikken en een klein applausje zijn er voor de allochtone leerling van de Merkelbachschool die een zelfgemaakt gedicht voordraagt. „Oorlog: je hoort het veel te veel. Ik krijg een brok in mijn keel. De oorlog was een ramp, want iedereen moest naar een kamp”, leest de dichter. Heb respect voor elkaar en zorg dat dit nooit meer gebeurt, is de boodschap van zijn gedicht.

Om vijf voor half zes openen de overlevenden het defilé. Twee keer krijgen ze door de leerlingen van de Merkelbachschool een bloem in de hand gedrukt; een keer aan het begin van de coniferenrij en een keer aan het eind. Iedereen laat op verzoek zijn bloem achter in het groene geboomte.

Klokslag halfzes sluiten de veteranen van de Amerikaanse Rainbow-divisie zich bij de rij overlevenden aan. Reijntjes: „Zestig jaar geleden baande u ons het pad naar de vrijheid. Nu mogen we het samen herdenken.”

Een van de genodigden, dochter van een inmiddels overleden oud-kampganger, staart naar de coniferenrij. „Ik heb geaarzeld waar ik de herdenking zou bijwonen; in Dachau of hier. Maar nu ik al die bloemen zie, weet ik waarom ik hier ben. Dit is prachtig.”

De stem van Pim Reijntjes van de Vriendenkring van oud-Dachauers stokt als hij besluit: „Doordat u wilde deelnemen aan deze bijeenkomst, staan de grauwe hagen van het Dachau-monument in volle bloei.”