Zaterdag 30 april, het slotartikel.We leven inmiddels een jaar na 1 mei 2004. Wat gaat er door u heen als u terugkijkt op het afgelopen jaar?

„Het is goed het antwoord op deze vraag te beginnen met de woorden uit het oude psalmenboek. „Uit diepten van ellenden roep ik tot U, o Heer. Zo Gij in ’t recht wilt treden, o Heer, en gadeslaan onz’ ongerechtigheden, ach, wie zal dan bestaan? Ik blijf den Heer verwachten, mijn ziel wacht ongestoord.”

Uit deze woorden blijkt de ervaren pijn over de geslagen breuk. Men zegt wel: Wat hier op aarde scheurt, komt hier op aarde niet meer bij elkaar. Dit gezegde is ook in het afgelopen jaar steeds bevestigd. Op synodaal niveau zijn de gesprekken opgeschort. Een feitelijk moratorium tot de verklaring voor recht uitgesproken is. Het gevolg hiervan is dat in de gemeenten de breuk zich voltrekt. Wat op synodaal niveau helder is, wordt helder gemaakt in de gemeenten. In een dorpsgemeenschap trekt dit diepe sporen. In gezinnen en families is dit een groot drama.

Er is daarbij verdriet en zorg. De ontwikkelingen in de gemeenten zijn plaatselijk verschillend. Er zijn gemeenten die gescheurd zijn en er zijn gemeenten die heel gebleven zijn. Dat maakt een enorm verschil in de beleving. De gemeenten die in totaliteit bij elkaar zijn gebleven, zijn ook te onderscheiden in twee categorieën. De ene gemeente gaat op de eigen wijze verder en de breuk is niet beleefd. In de andere is zorg omdat men niet weet of de scheuring zich niet alsnog zal voltrekken. In gebroken gemeenten zie je ook een tweetal situaties. Er zijn gemeenten waarbij de breuk op 1 mei zichtbaar en onomkeerbaar is en waarbij de gemeente als twee duidelijk van elkaar onderscheiden delen uiteen is gevallen. Daarmee is de zaak tot rust gekomen. Er zijn ook gebroken gemeenten waar de scheur nog niet definitief is. Daar leven mensen nog in tweestrijd en zorg. Daar wordt geworsteld over de vraag welke weg de Heere wijst. Het is aangrijpend om van hart tot hart te spreken met hen die met en in de nood van de kerk leven.

De breuk in gemeenten heeft soms het karakter van een veenbrand, die plotseling uitslaat. Er blijken nog altijd onderhuids krachten te werken die de eenheid van de gemeente onder druk zetten.

Ik heb verdriet over de scheur en zorg om de mensen, die helemaal niet begrijpen hoe dit heeft kunnen gebeuren. Het is ook niet uit te leggen. Een leven lang samen onder de bediening van het Woord. Een leven lang samen in de gemeente een plaats gehad. Die verbondenheid wordt opgezegd. Iemand die de gemeente verlaat, heeft iets uit te leggen.

Het is telkens weer naar me toe gekomen dat in de woelingen van het afgelopen jaar veel van wat er gesproken en geschreven is, niet veel anders is dan zelfrechtvaardiging. Er is altijd wel een bepaald licht te werpen waardoor het eigen handelen maar al te begrijpelijk en goed is. Maar wat brengt al deze ijver? Ik bemerk bij dat alles maar weinig verootmoediging.”

Aan de vooravond van 1 mei 2004 bent u voor deze krant geïnterviewd. U hebt toen bepaalde dingen uitgesproken. Klopten uw gedachten over de komende tijd, als u nu terugkijkt?

„Er verandert hier op aarde pas echt iets wanneer God een mensenhart bekeert. Het ligt alles in de hand van de Heere. Het loopt Hem ook in 2005 niet uit de hand. De Heere regeert. Hij wil door Zijn Woord en Geest geloof wekken in mensenharten. En het geloof laat zich niet opsplitsen in denominaties.

In het krachtenveld van de wording van kerken is het elkaar vasthouden -over de breuk heen- een uiterst kwetsbare zaak. Het lijkt haast onmogelijk om de eenheid in Schrift en belijdenis die ons in de Hervormde Kerk samenbond, na 1 mei gestand te doen. De ontmoeting met elkaar, de bemoediging in de nood, het gebed tot de Heere om hulp en bijstand gaat door.”

Als u denkt aan het achterliggende jaar, welke gebeurtenis springt er voor u uit?

„De oprichting van de Hersteld Hervormde Kerk op 29 april 2004. De kerkvereniging op 1 mei was al in 2003 bekend. Maar de oprichting van de nieuwe HHK zal de geschiedenis ingaan als de zoveelste breuk in de vaderlandse kerk. Vorig jaar om deze tijd werd er veel gesproken over bezwaarden en principieel bezwaarden. De laatste groep heeft de bezwaren principieel opgegeven met het vormen van een nieuw kerkgenootschap. Men heeft afscheid genomen en men is weggestapt uit de nood. Al hun energie hebben ze nu nodig voor het vormen van nieuw kerkelijk leven. Daar liggen voor deze broeders nu de problemen.”

Hoe ziet u de toekomst van het kerkverband waar u lid van bent?

„Zoals iedere kerk heeft ook de Protestantse Kerk in Nederland de roeping de wacht te betrekken bij het Woord van God, anders zal ze geen dageraad hebben. De toekomst van de Protestantse Kerk in Nederland ligt in de hand van de levende God. Hij regeert. Mijn hoop is -ook voor de Protestantse Kerk- op de Heere alleen.”