Gebrek aan vitamine D wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste oorzaken van botontkalking en botbreuken bij oude mensen. Daarom wordt sinds enkele jaren door de Gezondheidsraad extra inname van vitamine D en calcium geadviseerd.

Uit de nieuwe studie onder ruim 5000 mensen van 70 jaar en ouder, die in de afgelopen tien jaar voor het eerst een botbreuk hadden opgelopen, komt echter naar voren dat vitamine D niet helpt voor een vlotter herstel.

De proefpersonen werden verdeeld in vier groepen: extra vitamine D, extra calcium, beide en alleen een neppil. In vijf jaar tijd liep 13 procent van de deelnemers opnieuw een botbreuk op. Dat percentage was in alle vier de groepen gelijk.

De opzet van het onderzoek staat echter onder kritiek. Een commentator stelt in The Lancet dat na twee jaar nog maar 63 procent van de onderzoeksdeelnemers dagelijks extra vitamine D innam. Dat kan een vertekend beeld opleveren. Ook hebben de onderzoekers het vitamine D niveau bij de deelnemers niet gemeten. Daardoor is onduidelijk of er wel of niet sprake was van een tekort aan vitamine D in het lichaam.

Vitamine D houdt het mineraalgehalte in het bot op peil. Het wordt onder invloed van ultraviolette straling van de zon, in Nederland uitsluitend van april tot september, in de huid gevormd. Ouderen en mensen met een donkere huid produceren minder vitamine D dan anderen: ouderen omdat ze minder buiten komen, mensen met een donkere huid omdat er minder vitamine D in de huid wordt gevormd.

De Amsterdamse hoogleraar endocrinologie prof. dr. P. Lips stelde vorig jaar november in zijn oratie dat de kans op botontkalking bij ouderen onnodig groot is doordat de hoeveelheid vitamine D die ouderen nodig hebben om botontkalking te voorkomen, altijd te laag is ingeschat.

Dat was een opmerkelijke uitspraak omdat Lips daarvoor juist niet warm liep voor het slikken van extra vitamine D door ouderen. Lips baseerde zich op de uitkomsten van de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA ), een grootschalig epidemiologisch onderzoek onder ouderen in Nederland vanaf 65 jaar. Daaruit bleek dat de helft van de zelfstandig wonende senioren een vitamine-D-tekort hebben. In zorginstellingen is dit percentage nog veel hoger.

Alleen margarine waaraan vitamine D is toegevoegd en vette vis bevatten vitamine D. Vitamine D kan gemakkelijk in tabletten worden aangeboden. Deze worden sinds 1 januari 2004 echter niet meer vergoed door de zorgverzekeraars. Ook multivitaminen moeten uit eigen zak worden betaald.

Al in 2000 adviseerde de Gezondheidsraad de inname van vitamine D te verhogen. Het Voedingscentrum hanteert als aanbeveling voor 50-plussers 5 tot 10 microgram vitamine D per dag en voor 70-plussers 12,5 tot 15 microgram per dag. Om deze hoeveelheden te halen is bij ouderen aanvulling nodig met behulp van een voedingssupplement. Er zijn aanwijzingen dat een tekort aan vitamine D niet alleen in verband staat met botontkalking, maar ook met andere chronische aandoeningen. Zo zijn er recentelijk studies gepresenteerd waarin een tekort aan vitamine D in verband worden gebracht met reuma en met een afname van de spierkracht en spiermassa bij ouderen. De laatste twee resulteren in een groter risico op valpartijen. Als dan ook de botten door een vitamine-D-tekort ontkalkt zijn, is er sprake van een dubbel risico.