Maar in het dagelijks leven kunnen we niet zonder geld en is het ook nodig dat er macht uitgeoefend wordt. Ook zij die mogen weten van een beter vaderland, hebben daarmee te maken.

Niet voor niets kennen we het begrip ouderlijke macht. Van een gezin waar de ouders zich niet geroepen voelen om leiding te geven, regels te stellen en die regels zo nodig met straffen te handhaven, komt niet veel terecht. En een land waar het machtsapparaat van de overheid in elkaar gezakt is, wordt spoedig een puinhoop. Niet alleen gaat de infrastructuur (nutsbedrijven, gezondheidszorg, onderwijs, wegennet) steeds meer gebreken vertonen, maar je bent daar ook je leven en bezittingen niet meer zeker. Daar heerst het recht van de sterkste. Daar geldt dat de macht komt uit de loop van een geweer. In verschillende Afrikaanse landen (Congo, Somalië, Liberia) hebben we dat scenario in de praktijk kunnen zien.

Niet voor niets wordt wel gezegd dat anarchie erger is dan dictatuur. Onder een dictatoriaal regime weet je meestal wel aan welke (onrechtvaardige) regels je je moet houden om niet al te veel last te krijgen. Bij anarchie heerst volslagen wetteloosheid. Daar is sprake van een oorlog van allen tegen allen.

In de Bijbel (Romeinen 13) wordt dan ook de nadruk gelegd op de onderworpenheid aan de over ons gestelde machten. Ook al misdragen die zich wellicht op allerlei punten en hebben ze die macht op een onwettige manier naar zich toe getrokken.

Machthebbers kunnen anderen hun wil opleggen en hun bewegingsruimte inperken. In een aantal gevallen is dat zelfs nodig. Maar macht kan ook gebruikt worden om iemands mogelijkheden te vergroten. Het overheidsbeleid kan bijdragen aan de emancipatie van achtergestelde bevolkingsgroepen. Of dat nu gehandicapten zijn of etnische minderheden.

Is dat een reden om het begrip macht positiever te bejegenen dan meestal gebeurt? Misschien wel. Maar laten we daarbij niet uit het oog verliezen dat het ook vaak fout gaat. Macht in handen van zondige mensen is duidelijk een risicopost. Zelfs het gezin, waar toch de onderlinge liefde de verhoudingen zou moeten beheersen, is daar geen uitzondering op. Kindermishandeling, kindermisbruik, huiselijk geweld komen helaas meer dan incidenteel voor.

In het bedrijfsleven zie je dat mensen aan de top hun machtspositie misbruiken door zichzelf een vorstelijk salaris en exorbitante bonussen toe te kennen. Van de publieke verontwaardiging over hun graaigedrag trekken ze zich niets aan.

En ook in de politiek en in het overheidsapparaat is het een zware opgave om mensen die op invloedrijke posities zitten, binnen de perken te houden. Macht corrumpeert.

Een van de pluspunten van het democratische stelsel is dat machtsposities rouleren. Politici kunnen weggestemd worden. Maar juist in die strijd om de gunst van de kiezer zie je hoe mensen zich in allerlei bochten wringen en allerlei trucs toepassen om toch maar aan de macht te blijven.

Zou dat voor ons een reden moeten zijn om machtsposities te schuwen, of moeten we hieruit concluderen dat er op posities waar macht uitgeoefend wordt (en ook uitgeoefend moet worden) juist mensen nodig zijn met een nauw geweten? Misschien dat die zich in de brute machtspolitiek, zoals die vaak gepraktiseerd wordt, minder goed kunnen handhaven dan mensen met een ruim geweten. Dat zij dan zo.

Je moet voor jezelf een grens durven stellen en niet ten koste van alles je positie willen handhaven. Dan geldt: Hier sta ik, ik kan niet anders!

Maar waar je de mogelijkheid krijgt om het kwade tegen te gaan en invloed ten goede uit te oefenen, moet je dat niet nalaten. Vaak zegt men in dit verband dat je bereid moet zijn om vuile handen te maken. Dat is terecht, mits we beseffen dat het daarbij wel onze bedoeling moet zijn om wat vuil is schoon te maken.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het RD.