Als kroonprins Willem-Alexander dan toch gaat, zou ik hem willen aanraden Rome nog eens goed te bekijken. Ga niet alleen naar de St.-Pieter maar ook naar de catacomben. Daar lieten de eerste christenen zich niet cremeren als de andere heidenen, maar bijzetten „in de hope des eeuwigen levens.”

Ik zou de kroonprins daar in Rome best willen gidsen, zoals ik mocht doen op onze kerkhistorische reizen naar Italië. We deden dat onder het motto: ”En alzo gingen wij naar Rome” (Hand. 28:14b).

Eerste punt: Rome zien met de ogen van Paulus. Paulus bezocht het heidense Rome. Hij wilde wel voor de keizer verschijnen, want hij schaamde zich het Evangelie niet (Rom. 1).

Punt twee: Rome zien door de ogen van Augustinus. Augustinus heeft er nog een jaar gewoond en gewerkt als onbekeerde retor.

Punt drie: Rome zien met de ogen van Luther. In 1510 bezocht de toen nog roomse Maarten Luther de heilige stad, met name de Pilatus-trap bij de kerk der Lateranen (die je nog kan beklimmen), maar wat viel dat tegen. Na zijn bekering opponeerde hij tegen de aflaat ten bate voor de St.-Pieter van Michelangelo.

Dubbel gevoel

Zo komen wij dan na deze omweg bij bij het onderwerp: ’onze’ prins en ’hun’ paus. Wat doet dat nieuws eigenlijk met ons? Ik merk bij mijzelf een dubbel gevoel, en dat weer tweemaal. U herkent dat wel.

Bij Oranje hebben wij protestanten vanouds gevoelens van historische verbondenheid, sinds Willem van Oranje zich inzette voor de „christenen en andere verdrukten.” De gramtombe in Delft spreekt zijn eigen taal. Maar tegelijk hebben wij ook zorg, met name kerkelijk en geestelijk: de prins deed wel belijdenis, maar schijnt geen kerkganger te zijn; hij huwde wel een lieve, maar toch roomse dame uit Latijns-Amerika.

En Rome? Bij Rome hebben wij vanouds forse kritiek op het pausschap, die ’monarchie’ in de kerk, met name op de onfeilbaarheidsleer van 1870 (overigens nog maar één keer, in 1950, gepraktiseerd) en met de handhaving van roomse dwalingen: heilige Maria, heilige mis! Maar anderzijds voelen we ons weer verbonden met zijn dappere standvastigheid in ethische zaken: vooral abortus, maar ook euthanasie en homofilie.

Schriftkennis

Bij de intronisatie zal te midden van de wereldwijde schare die ene Nederlandse prins de paus wel niet persoonlijk spreken. Dan spreekt alleen zijn presentie; en ’gebarentaal’ is voor misverstand vatbaar. Maar als Willem-Alexander de nieuwe paus later nog eens zou spreken, zou hij vooraf nog eens het interview moeten lezen dat de gereformeerde dr. G. Puchinger al in 1965 hield met professor Ratzinger.

Het ging over Rome-Reformatie en vond plaats bij het Tweede Vaticaans Concilie, toen. Weet u waar Ratzinger op promoveerde? Op Augustinus’ leer van de kerk! ”Volk und Haus Gottes in Augustins Lehre von der Kirche”! Ratzinger bleek een dogmenhistoricus van formaat. Anders dan kardinalen uit Italië of Spanje kennen die uit het Westen de protestanten van nabij.

Zo kwam Alfink uit Nijkerk! En Ratzinger kent de oerprotestantse Beyerhaus persoonlijk. Puchinger vroeg hem wat Rome en Reformatie van elkaar zouden kunnen leren. Ratzinger noemde toen vooral de protestantse schriftkennis.

Maar nu de keerzijde. Stel eens dat de paus in zo’n audiëntie vervolgens aan de prins vroeg hoe het staat met het protestantisme in Nederland? Wat zou hij dan horen? Dat de prins belijdenis deed in de Nederlandse Hervormde Kerk bij een dominee die zeer sympathiek is, maar wel moeite heeft met Christus’ opstanding. En als de paus vroeg of er „da unten am Rhein” ook nog protestanten zijn die aan de godheid van Christus wél vasthielden? Zou de prins dan van geen kwaad weten?

Dan zou hij moeten zeggen dat zich onder hen juist het zoveelste schisma voltrok: over een fusie van drie protestantse kerken die drie nieuwe opleverde. Zou de paus daar erg jaloers op worden? Zou hij versplintering niet typisch protestants vinden?

Tijdbom

De ”heilige vader” zou wel enigszins kunnen begrijpen waarover het ging, want hij is hoogleraar dogmengeschiedenis: hij kent als Duitser Augsburg en Leuenberg; en zal binnenprotestantse toenadering wel waarderen. Hij weet vanuit zijn eigen kerk ook van het homoprobleem, maar zal de homozegen beslist afkeuren. Hij zal het innerlijk tegenstrijdig vinden om bij een kerkvereniging een nieuwe tijdbom in te bouwen.

Als dominee zou ik de kroonprins aanraden eens in Delft te gaan kerken, als er geen bijzondere rouw- of trouwdiensten zijn. En laat iemand daar hem dan vertellen wat Oranjes laatste woorden waren: „Heb medelijden met dit arme volk.”

De auteur is hervormd emeritus predikant te Lienden