En Nederland moet bij de koplopers horen. Om dit doel te halen zijn hoogopgeleide werknemers nodig, die een leven lang leren. Dit vraagt goede leraren en dus ook goede lerarenopleidingen.

Dat is een tamelijk eendimensionale redenering, maar kennelijk spreekt het doel aan. Wie ”kenniseconomie” intikt in Google krijgt zo’n 86.400 hits. Het is ongelooflijk dat dit doel zo kritiekloos wordt omarmt in Nederland. Ongelooflijk dat er zo weinig vragen bij worden gesteld. Stel dat we inderdaad in 2010 „de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie” ter wereld zijn, hoeveel gelukkiger zijn we dan met ons allen geworden? Is de wereld dan een betere plek geworden om te vertoeven? Is het welzijn van individuen toegenomen? Hoe zal het dan staan met de zorg voor onze schepping? Welke zinnige redenen zijn er aan te voeren dat wij bij de koplopers zouden moeten behoren?

Het perspectief bij de Lissabon-doelstellingen is puur economisch van aard. De bril en de werkelijkheidsperceptie is economistisch. De postmoderne mens heeft als maat der dingen het geloof in een ranglijst op grond van economische indicatoren. Alles wordt in het licht gesteld van een economische groei. Een groei die in de huidige mondiale setting zal moeten komen uit kennisintensieve banen. Daarmee verliest kennis een eigen plaats en verwordt tot bijvoeglijk naamwoord bij economie. Kennis als de dienstmaagd der economie.

Ook de SER propageert het streven van de regeringsleiders. In 2002 adviseert hij daartoe het ”leven lang leren” als dieet.

En zo is levenslang leren geworden tot een dwangbuis: als de Nederlandse werknemer niet zijn hele leven lang leert, worden we de meest dynamische kenniseconomie niet. Arbeiders aller beroepen: Gij zult uw leven lang leren, want anders zakken we in de wereldranglijst.

Ooit, in 1935, opende Huizinga een boek met de woorden: „Wij leven in een bezeten wereld. En wij weten het.” We moeten er nu aan toevoegen: „We weten het blijkbaar niet.”

Toch kunnen we wel wat met de gedachten over lerarenopleidingen, kennis en een leven lang leren. Mits we het perspectief radicaal, tot in de wortel, veranderen.

Het belang van goede lerarenopleidingen is genoemd. Dat is het onderstrepen waard. Onze kinderen zijn gebaat bij goede docenten, goede pedagogen met name, en daar horen lerarenopleidingen hun uiterste best voor te doen.

Hoort het niet bij het bebouwen en bewaren en bij het woekeren met talenten om te groeien in kennis? Dan gaat het om een bijbels kennisbegrip, niet uitsluitend cognitief van aard, maar gestempeld door verwondering, wijsheid, inzicht, doorzicht, door samenhang, door de vreze des Heeren. Kennis is geen vies woord, geen taboe. Kennis van een vak, kennis van een beroep. Kennis verwerven mag ook moeite kosten, inspanning en energie vergen.

Een leven lang leren. De visie die in dit land klaarblijkelijk hoogtij viert is dwangmatig: We (wie eigenlijk?) willen koploper zijn en daarvoor moeten we een leven lang leren. De werknemer is dan gekluisterd in het noodlot om te moeten leren.

Er zijn ook heel andere invalshoeken. Wijs worden door ervaringen. Al doende leren. Het gegeven dat hoe meer je weet, hoe beter je weet hoe weinig je weet. Stilstand is achteruitgang. Een intrinsieke motivatie om te groeien in je baan, in je beroep, om volgend jaar dingen geleerd te hebben. Je leven lang de geschapen werkelijkheid dieper te verkennen. Het kan altijd beter.

Zeker toegespitst op het onderwijs is dat iedere dag mogelijk. Docenten gaan met mensen om -kinderen en jongelui- in een heel cruciale fase in hun leven. Hoe kunnen ze verwachten dat leerlingen leren als hun leraren geen leerling meer zijn?

De auteur is manager lerarenopleiding voortgezet onderwijs aan Driestar educatief.